1.1. Ποιο είναι το δίκαιο που εφαρμόζεται αναφορικά με τις περιουσιακές σχέσεις ενός ζευγαριού; Ποια είναι τα κριτήρια/κανόνες που χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου; Ποιες διεθνείς συνθήκες πρέπει να τηρούνται σε ορισμένες χώρες;

Για γάμους που θα συναφθούν μέχρι τις 28 Ιανουαρίου 2019, εφαρμογής τυγχάνουν οι γερμανικοί εθνικοί κανόνες. Ελλείψει επιλογής εφαρμοστέου δικαίου, υπερισχύει το κοινό εθνικό δίκαιο των συζύγων κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου. Εάν οι σύζυγοι δεν έχουν την ίδια ιθαγένεια κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου, ισχύει το δίκαιο του κράτους στο οποίο διαμένουν από κοινού. Εναλλακτικά, οι συνέπειες του γάμου υπάγονται στο δίκαιο με το οποίο οι σύζυγοι συνδέονται από κοινού στενότερα [ άρθρο 15 παρ. 1 EGBGB (Εισαγωγικός νόμος του γερμανικού Αστικού Κώδικα) σε συνδυασμό με το άρθρο. 14 παρ. 1, 1-3 EGBGB].

Το άρθρο 16 παρ. 1 EGBGB περιλαμβάνει μια διάταξη σχετικά με την προστασία καλόπιστων τρίτων οι οποίοι επικαλούνται βασίμως την εφαρμογή του γερμανικού συστήματος ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων, ελλείψει καταχώρισης περί του αντιθέτου στο μητρώο περιουσιακών σχέσεων μεταξύ συζύγων.

Η γερμανο-ιρανική συνθήκη φιλίας της 17 Φεβρουαρίου του 1929 προβλέπει την εφαρμογή του αντίστοιχου εθνικού δικαίου στην περίπτωση συζύγων οι οποίοι είναι και οι δύο Ιρανοί στη Γερμανία και συζύγων οι οποίοι είναι και οι δύο Γερμανοί στο Ιράν (πρβ. τελικό πρωτόκολλο σχετικά με το άρθρο 8 παρ. 3 της Συνθήκης). Επίσης, δυνάμει του άρθρου 15 παρ. 4 EGBGB, ισχύουν οι διατάξεις του Νόμου περί του συστήματος ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων όταν πρόκειται για εκτοπισμένα άτομα και πρόσφυγες (γερμανικής ιθαγένειας) .

Μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού (ΕΕ) 2016/1103 στις 24 Ιουνίου 2016, ισχύουν νέοι κανόνες για τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου σε όλους τους γάμους που θα συναφθούν από τις 29 Ιανουαρίου 2019 αλλά και στους γάμους που συνήφθησαν πριν από την έναρξη ισχύος του όπου οι σύζυγοι έχουν ορίσει το εφαρμοστέο στις περιουσιακές τους σχέσεις δίκαιο μετά τις 29 Ιανουαρίου 2019.

Ελλείψει συμφωνίας επιλογής δικαίου, το άρθρο 26 παραθέτει την ιεραρχία των συνδετικών παραγόντων για τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου, ως ακολούθως:

• Η πρώτη κοινή συνήθης διαμονή των συζύγων μετά την τέλεση του γάμου.
• Ελλείψει αυτού, η κοινή ιθαγένεια των συζύγων κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου. Το κριτήριο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην περίπτωση που οι σύζυγοι έχουν περισσότερες της μίας από κοινού ιθαγένειες.
• Ελλείψει αυτού, το δίκαιο του κράτους με το οποίο οι σύζυγοι έχουν από κοινού τον στενότερο δεσμό κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου.

Κατ' εξαίρεση, και εφόσον υποβληθεί αίτηση από οποιονδήποτε από τους συζύγους, η αρμόδια δικαστική αρχή μπορεί να αποφασίσει ότι εφαρμοστέο είναι το δίκαιο διαφορετικού κράτους από αυτού της πρώτης από κοινού συνήθους διαμονής των συζύγων μετά την τέλεση του γάμου (άρθρο 26, παράγραφος 3 ).

1.2. Οι σύζυγοι έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν το εφαρμοστέο δίκαιο; Εάν ναι, ποιες αρχές διέπουν αυτή την επιλογή (π.χ. τα δίκαια προς επιλογή, οι τυπικές προϋποθέσεις, η αναδρομική ισχύς);

Μέχρι τις 28 Ιανουαρίου 2019, η γερμανική νομοθεσία επιτρέπει, κατ’ αρχήν, την επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου αλλά την περιορίζει σε συγκεκριμένες έννομες τάξεις. Για παράδειγμα, είναι δυνατή η επιλογή του δικαίου ενός κράτους εάν ένας από τους συζύγους είναι υπήκοος του εν λόγω κράτους ή διατηρεί σε αυτό τη συνήθη διαμονή του. Ή, μόνο όσον αφορά την ακίνητη περιουσία, μπορεί να επιλεγεί το δίκαιο του κράτους στο οποίο βρίσκεται η περιουσία ( άρθρο 15 παρ. 2 EGBGB). Η επιλογή εφαρμοστέου δικαίου πρέπει να καταγραφεί σε ένα δημόσιο έγγραφο. Αποκλειστικά στην περίπτωση που η εν λόγω επιλογή γίνει στο εξωτερικό, επαρκεί η εκπλήρωση των τυπικών απαιτήσεων που ισχύουν για τις γαμήλιες συμβάσεις που προβλέπονται από το επιλεγμένο δίκαιο ή από το δίκαιο του κράτους στο οποίο πραγματοποιείται η επιλογή (άρθρο 14 παρ. 4 EGBGB και άρθρο 15 παρ. 3 EGBGB).

Ο κανονισμός (ΕΕ) 2016/1103 παρέχει τη δυνατότητα επιλογής του δικαίου μίας εκ των χωρών της οποίας τουλάχιστον ένας εκ των συζύγων έχει την υπηκοότητα ή του δικαίου της χώρας στην οποία είχε τη συνήθη διαμονή του οποιοσδήποτε από τους συζύγους κατά τον χρόνο της επιλογής του εφαρμοστέου δικαίου στο γαμικό περιουσιακό τους καθεστώς (άρθρο 22). Η επιλογή αυτή μπορεί να είναι έγκυρη μόνον μετά από τις 29 Ιανουαρίου 2019, στο πλαίσιο συμβάσεως γάμου ή συμφωνίας σχετικά με την επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου και σύμφωνα με τις τυπικές προϋποθέσεις που προβλέπονται από το άρθρο 23. Οι σύζυγοι δύνανται να ρυθμίζουν τις περιουσιακές τους σχέσεις με τη σύναψη συμβάσεως (σύμβαση γάμου). Η εν λόγω σύμβαση πρέπει να συντάσσεται από συμβολαιογράφο και αμφότεροι οι σύζυγοι πρέπει να παρίστανται (άρθρα 1408, 1410, του γερμανικού αστικού κώδικα, BGB).

Τέλος, η επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου στις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων έχει αποτελέσματα μόνον για το μέλλον, εκτός εάν έχει συμφωνηθεί άλλως μεταξύ των συζύγων, και δεν θίγει τα δικαιώματα τρίτων.

2.1. Παρακαλούμε περιγράψτε τις γενικές αρχές: Ποια αγαθά αποτελούν μέρος της κοινοκτημοσύνης περιουσιακών στοιχείων; Ποια αγαθά αποτελούν μέρος των ξεχωριστών περιουσιών των συζύγων;

Η ονομαζόμενη κοινοκτημοσύνη αποκτημάτων αποτελεί το προκαθορισμένο νόμιμο σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων. Βασικά αντιστοιχεί στον διαχωρισμό των περιουσιακών στοιχείων. Τα περιουσιακά στοιχεία του συζύγου και της συζύγου δεν μετατρέπονται σε κοινή περιουσία των συζύγων [ άρθρο 1363 παρ. 2 BGB (Γερμανικός Αστικός Κώδικας)]. Το ίδιο ισχύει και για τα περιουσιακά στοιχεία των συζύγων που αποκτώνται μετά την τέλεση του γάμου. Ωστόσο, οποιαδήποτε αύξηση των περιουσιακών στοιχείων των συζύγων κατά τη διάρκεια του γάμου θα διανεμηθεί σε ίσα μέρη μετά τη λήξη του καθεστώτος που διέπει τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων, ειδικότερα ως αποτέλεσμα διαζυγίου ή θανάτου ενός εκ των συζύγων. Γενικά, οι σύζυγοι δεν υπόκεινται σε περιορισμούς όσον αφορά τη διάθεση των περιουσιακών στοιχείων τους και δεν ευθύνονται για τις υποχρεώσεις του άλλου συζύγου (σχετικά με τους περιορισμούς διάθεσης, βλέπε σημείο 2.4, σχετικά με τους περιορισμούς ευθύνης, βλέπε σημείο 2.5).

2.2. Υπάρχουν νομικές προϋποθέσεις σχετικά με την κατανομή των περιουσιακών στοιχείων;

Υπάρχει ένα (μαχητό) τεκμήριο υπέρ των πιστωτών, σύμφωνα με το οποίο συγκεκριμένα περιουσιακά στοιχεία ανήκουν στον έναν σύζυγο. Αυτό σχετίζεται ιδιαίτερα με την αναγκαστική εκτέλεση (βλέπε σημείο 2.6).

2.3. Οι σύζυγοι πρέπει να προβούν σε απογραφή των περιουσιακών στοιχείων; Εάν ναι, πότε και με ποιον τρόπο;

Οι σύζυγοι δεν υποχρεούνται να συντάξουν απογραφή των περιουσιακών στοιχείων τους. Ωστόσο, η σύνταξη απογραφής κατά την έναρξη του γάμου («αρχικά περιουσιακά στοιχεία») δεν διευκολύνει την απόδειξη των σωρευθέντων αποκτημάτων κατά τη διάρκεια του γάμου (βλέπε σημείο 5.3). Εάν δεν έχει συνταχθεί απογραφή των αρχικών περιουσιακών στοιχείων, θα ισχύσει ένα μαχητό τεκμήριο, σύμφωνα με το οποίο τα τελικά περιουσιακά στοιχεία ενός συζύγου αποτελούν τα σωρευθέντα αποκτήματά του (άρθρο 1377 παρ. 3 BGB).

2.4. Ποιος είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων; Ποιος έχει δικαίωμα διάθεσης των περιουσιακών στοιχείων; Μπορεί ένας εκ των συζύγων να διαθέσει/διαχειριστεί την περιουσία μόνος του ή είναι απαραίτητη η συναίνεση του έτερου συζύγου (π.χ. στις περιπτώσεις διάθεσης της οικίας των συζύγων); Ποια είναι η επίδραση ενδεχόμενης απουσίας συναίνεσης στην εγκυρότητα μιας νομικής συναλλαγής και στο αντιτάξιμο κατά τρίτων;

Γενικά, οι σύζυγοι μπορούν να διαθέτουν ελεύθερα την αντίστοιχη περιουσία τους κατά τη διάρκεια του γάμου, εάν δεν υπάρχουν αντίθετες συμφωνίες.
Ωστόσο, η αρχή της ελευθερίας διάθεσης της περιουσίας ενός συζύγου περιορίζεται ως εξής:

• Ένας σύζυγος δεν έχει δικαίωμα να διαθέσει το σύνολο της περιουσίας του χωρίς την έγκριση του άλλου συζύγου. Βάσει της νομολογίας, τα περιουσιακά στοιχεία που αντιστοιχούν στο 80 % της συζυγικής περιουσίας του διαθέτοντος συζύγου μπορούν να θεωρηθούν ως «το σύνολο της περιουσίας» ( άρθρο 1365 BGB). Στην πράξη, οι εν λόγω όροι πληρούνται συχνά στην περίπτωση ακίνητης περιουσίας.
• Επιπλέον, ένας σύζυγος μπορεί να διαθέσει οικιακά αντικείμενα (τα οποία ανήκουν αποκλειστικά σε αυτόν) μόνο με την έγκριση του άλλου συζύγου ( άρθρο 1369 BGB). Η «συζυγική οικία» δεν περιλαμβάνεται στα οικιακά αντικείμενα. Σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, πληρούνται συχνά στην πράξη οι όροι του άρθρου 1365 BGB που αναφέρεται ανωτέρω.

Εάν ο άλλος σύζυγος δεν συναινεί εκ των προτέρων, η σύμβαση θα ανασταλεί και θα στερηθούν οι έννομες συνέπειές της μέχρι να την εγκρίνει ο σύζυγος ( άρθρο 1366 παρ. 1 BGB). Εάν δεν δοθεί έγκριση, η σύμβαση θα είναι άκυρη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το Οικογενειακό Δικαστήριο μπορεί να χορηγήσει άδεια στη θέση του συζύγου που αρνείται τη συναίνεση. Εάν ένας τρίτος απαιτεί την παροχή συναίνεσης εκ μέρους του αντισυμβαλλόμενου, η εν λόγω συναίνεση πρέπει να κοινοποιηθεί στο τρίτο πρόσωπο εντός δύο εβδομάδων. Διαφορετικά, θα θεωρηθεί ότι ο σύζυγος αρνήθηκε τη συναίνεση.

2.5. Υπάρχουν δικαιοπραξίες που καταρτίζονται από τον ένα σύζυγο αλλά δεσμεύουν και τον άλλο;

Γενικά, οι υποχρεώσεις που αναλαμβάνει ένας σύζυγος δεσμεύουν μόνο τον ίδιο. Ωστόσο, εάν ένας σύζυγος νομιμοποιείται να αναλάβει υποχρεώσεις προκειμένου να διασφαλίσει την κάλυψη των καθημερινών αναγκών της οικογένειας, οι συνέπειες των εν λόγω υποχρεώσεων δεσμεύουν επίσης και τον άλλο σύζυγο ( άρθρο 1357 παρ. 1 BGB).

2.6. Ποιος είναι υπεύθυνος για χρέη που συνάφθηκαν κατά τη διάρκεια του γάμου; Ποια περιουσιακά στοιχεία μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι πιστωτές προκειμένου να ικανοποιήσουν τις αξιώσεις τους;

Οι σύζυγοι ευθύνονται μόνο για τις δικές τους υποχρεώσεις εκτός εάν ο άλλος σύζυγος φέρει ευθύνη, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μέσω της ανάληψης υποχρεώσεων για την κάλυψη των καθημερινών αναγκών (βλέπε σημείο 2.5). Εκτός από αυτή τη συγκεκριμένη περίπτωση, οι πιστωτές μπορούν να προβάλουν αξιώσεις μόνο κατά της περιουσίας του συζύγου με τον οποίο έχουν συνάψει σύμβαση, ή ο οποίος ευθύνεται έναντί τους για άλλους λόγους (π.χ. ευθύνη εξ αδικοπραξίας).

Η αναγκαστική εκτέλεση διευκολύνεται από την ύπαρξη μαχητού τεκμηρίου κυριότητας (βλέπε σημείο 2.2). Τεκμαίρεται ότι τα κινητά αντικείμενα που βρίσκονται στην κατοχή του ενός συζύγου ανήκουν στον οφειλέτη (κατάσχεση) [άρθρο 1362 BGB σε συνδυασμό με το άρθρο 739 ZPO(Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας)]. Το εν λόγω τεκμήριο δεν ισχύει για περιουσιακά στοιχεία που διατίθενται για αποκλειστικά προσωπική χρήση του ενός συζύγου.

3.1. Ποιες διατάξεις μπορούν να τροποποιηθούν από ένα σύμφωνο και ποιες όχι; Ποια καθεστώτα που διέπουν τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων μπορούν να επιλεγούν;

Κατά τη σύναψη γαμήλιας σύμβασης, οι σύζυγοι μπορούν να επιλέξουν ένα από τα διαφορετικά συμβατικά συστήματα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων αλλά και να τροποποιήσουν τις μεμονωμένες διατάξεις του αντίστοιχου συστήματος ( άρθρο 1408 παρ. 1 BGB). Επίσης, οι σύζυγοι μπορούν να επιλέξουν το εφαρμοστέο δίκαιο που διέπει τη γαμήλια σύμβασή τους (βλέπε σημείο 1.2).

Κατά παρέκκλιση του προκαθορισμένου συστήματος κοινοκτημοσύνης αποκτημάτων, οι σύζυγοι μπορούν να επιλέξουν το σύστημα διαχωρισμού των περιουσιακών στοιχείων (άρθρο 1414 BGB), το σύστημα καθολικής κοινοκτημοσύνης ( άρθρο 1415 και επόμενα BGB) και το γαλλο-γερμανικό σύστημα προαιρετικής κοινοκτημοσύνης αποκτημάτων.

Εάν επιλέξουν τον διαχωρισμό των περιουσιακών στοιχείων, ανακαλούν το νόμιμο σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων. Στο πλαίσιο της εν λόγω συμβατικής μορφής του συστήματος ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων, δεν εξισώνονται τα αποκτήματα.

Στο σύστημα καθολικής κοινοκτημοσύνης (το οποίο εφαρμόζεται σπάνια στην πράξη), τα περιουσιακά στοιχεία των συζύγων αποτελούν την κοινή περιουσία τους ( άρθρο 1416 BGB). Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι περιορισμοί σχετικά με τα ίδια και τα αποκλειστικά περιουσιακά τους στοιχεία. Τα περιουσιακά στοιχεία που δεν μεταβιβάζονται με νομικές πράξεις θεωρούνται ίδια περιουσιακά στοιχεία ενός συζύγου: [άρθρο 1417 παρ. 2 BGB (Γερμανικός Αστικός Κώδικας)]. Για παράδειγμα, τα ίδια περιουσιακά στοιχεία ενός συζύγου περιλαμβάνουν υποχρεώσεις οι οποίες δεν είναι μεταβιβάσιμες και δεν δύνανται να κατασχεθούν, υποχρεώσεις που συνδέονται με τη μισθοδοσία και έξοδα διαμονής που δεν δύνανται να κατασχεθούν ή το μερίδιο ενός μετόχου που φέρει προσωπική ευθύνη σε μια ομόρρυθμη ή ετερόρρυθμη εταιρεία. Τα αποκλειστικά περιουσιακά στοιχεία περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, περιουσιακά στοιχεία που χαρακτηρίζονται σε μια γαμήλια σύμβαση ως αποκλειστικά για έναν σύζυγο, τα οποία αποκτώνται μετά τον θάνατο ενός συζύγου ή παρέχονται σε αυτόν από ένα τρίτο πρόσωπο εάν ο θανών ορίζει στη διαθήκη του ή το τρίτο πρόσωπο στη δωρεά του ότι τα κατά αυτόν τον τρόπο αποκτώμενα περιουσιακά στοιχεία θεωρούνται αποκλειστικά.

Η κοινή περιουσία ανήκει από κοινού στους συζύγους (άρθρο 1419 BGB). Εάν η γαμήλια σύμβαση δεν περιλαμβάνει σχετική διάταξη, οι σύζυγοι διαχειρίζονται από κοινού την κοινή περιουσία.

Οι σύζυγοι μπορούν επίσης να επιλέξουν το γαλλο-γερμανικό σύστημα προαιρετικής κοινοκτημοσύνης αποκτημάτων, ανεξαρτήτως εάν ο ένας σύζυγος έχει γαλλική υπηκοότητα ή διατηρεί συνήθη τόπο διαμονής στη Γαλλία. Το συγκεκριμένο σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων αντιστοιχεί κυρίως στον διαχωρισμό των περιουσιακών στοιχείων αλλά προβλέπει επίσης ορισμένα υποχρεωτικά αντισταθμιστικά μέτρα και περιορισμούς ως προς τους ειδικούς κανόνες ελεύθερης διάθεσης περιουσιακών στοιχείων, ειδικότερα αναφορικά με την οικογενειακή οικία.

Η ελευθερία σύναψης συμβάσεων περιορίζεται από την αρχή της καλής πίστης. Συνεπώς, η γαμήλια σύμβαση δεν πρέπει μόνο να συμμορφώνεται με τους βασικούς κανόνες δημόσιας πολιτικής, αλλά και να πληροί πιο αυστηρές απαιτήσεις, οι οποίες αποκλείουν τη μονομερή διάκριση ενός συζύγου κατά τη στιγμή σύναψης της σύμβασης και καθ' όλη τη διάρκειά της.

3.2. Ποιες είναι οι τυπικές προϋποθέσεις και με ποιον πρέπει να επικοινωνήσω;

Σύμφωνα με το άρθρο 1410 BGB, η γαμήλια σύμβαση πρέπει να καταρτιστεί από έναν συμβολαιογράφο αστικού δικαίου παρουσία και των δύο μερών.

3.3. Πότε μπορεί να συναφθεί ένα σύμφωνο και πότε τίθεται σε ισχύ;

Οι σύζυγοι μπορούν να συνάψουν μια γαμήλια σύμβαση οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια ενός γάμου ή πριν από την τέλεση ενός γάμου. Στη δεύτερη περίπτωση, η σύμβαση τίθεται σε ισχύ μόνο μετά την τέλεση του γάμου ( άρθρο 1408 BGB).

3.4. Μπορούν οι σύζυγοι να τροποποιήσουν ένα υπάρχον σύμφωνο; Εάν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις;

Οι σύζυγοι μπορούν να τροποποιήσουν τις υπάρχουσες συμφωνίες οποιαδήποτε στιγμή σύμφωνα με τις ισχύουσες τυπικές απαιτήσεις.

3.5. Σύμφωνα με την εθνική σας νομοθεσία, είναι δυνατόν να αποκτήσει αναδρομική ισχύ η γαμική σύμβαση που συνάπτεται από τους συζύγους κατά τη διάρκεια του γάμου;

Σύμφωνα με το γερμανικό δίκαιο, το συμβόλαιο γάμου που συνάπτεται μετά την τελετή του γάμου τίθεται σε ισχύ σύμφωνα με το άρθρο 1408 παρ. 1 ΑΚ κατά τη σύναψή του (ημερομηνία συμβολαιογραφικής επιβεβαίωσης της γνησιότητας) ή, εάν έχει δημιουργηθεί υπό ανασταλτικό ή κανονιστικό όρο σύμφωνα με το άρθρο 158 ΑΚ, με ημερομηνία διαφορετική από την ημερομηνία που συμφωνήθηκε μετά τη σύναψή του. Εάν ο διαχωρισμός της περιουσίας είχε οριστεί προηγουμένως, μπορεί να συμφωνηθεί ότι, σε περίπτωση εξίσωσης των προστιθέμενων κερδών, μια ημερομηνία στο παρελθόν θα είναι σχετική για τον προσδιορισμό των αρχικών περιουσιακών στοιχείων. Ωστόσο, αυτή η τροποποίηση δεν ισχύει για τη νομοθεσία περί φόρου κληρονομίας.

4.1. Μπορούν να υπάρχουν μία ή περισσότερες καταχωρήσεις περιουσιακών στοιχείων των συζύγων στη χώρα σας; Πού;

Στη Γερμανία το ονομαζόμενο «Μητρώο περιουσιακών σχέσεων μεταξύ συζύγων» διευθύνεται από τα περιφερειακά δικαστήρια (δηλ. τα δικαστήρια των ομόσπονδων κρατών ή «Länder»).

4.2. Ποια έγγραφα καταχωρούνται; Ποιες πληροφορίες καταχωρούνται;

Στο εν λόγω μητρώο εγγράφονται διατάξεις που αποκλίνουν από το νόμιμο σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων βάσει κοινοκτημοσύνης αποκτημάτων καθώς και η εφαρμογή ενός ξένου συστήματος ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων.

4.3. Ποιος και με ποιον τρόπο μπορεί να έχει πρόσβαση στις πληροφορίες του μητρώου;

Το εν λόγω μητρώο είναι δημόσιο και προσβάσιμο από οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο.

4.4. Ποια είναι τα νομικά αποτελέσματα μιας εγγραφής (εγκυρότητα, αντιτάξιμο);

Η εγκυρότητα της γαμήλιας σύμβασης δεν εξαρτάται από την καταχώρισή της στο μητρώο. Ωστόσο, για τη στήριξη σε ένα συμβατικά καθορισμένο σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων ή σε ένα ξένο σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων έναντι τρίτων, είναι απαραίτητη η καταχώριση της γαμήλιας σύμβασης στο Μητρώο περιουσιακών σχέσεων μεταξύ συζύγων, σύμφωνα με το άρθρο 1412 BGB (κατά περίπτωση, σε συνδυασμό με το άρθρο 16 παρ. 1 EGBGB).

4.5. Γαμική συμβαση που συνήφθη στην αλλοδαπή σύμφωνα με αλλοδαπή νομοθεσία είναι δυνατόν να καταχωριστεί στη χώρα σας; Εάν ναι, βάσει ποιων όρων ή τυπικών προϋποθέσεων;

Σύμφωνα με το γερμανικό δίκαιο, ένα αλλοδαπό νομικό ή συμβατικό καθεστώς περιουσιακών δικαιωμάτων συζύγων μπορεί να καταχωρηθεί στο Γερμανικό Μητρώο Καθεστώτων Περιουσιακών Δικαιωμάτων Συζύγων. Οι σύζυγοι μπορούν να επικαλεστούν το αλλοδαπό καθεστώς περιουσιακών δικαιωμάτων συζύγων τους έναντι τρίτων σε δικαστική συναλλαγή ή σε δικαστική διαμάχη μόνο εάν είναι καταχωρημένο στο Γερμανικό Μητρώο Καθεστώτων Περιουσιακών Δικαιωμάτων Συζύγων ή εάν ο τρίτος γνωρίζει την ύπαρξή του, δηλ. γνωρίζει ότι ισχύει κάποιο αλλοδαπό καθεστώς περιουσιακών δικαιωμάτων συζύγων. Οι διατάξεις του δικαίου περί περιουσιακών δικαιωμάτων συζύγων που αποκλείουν ή τροποποιούν το εκ του νόμου καθεστώς περιουσιακών δικαιωμάτων των συζύγων, μπορούν να καταχωρηθούν ρυθμίσεις προαιρετικών καθεστώτων περιουσιακών δικαιωμάτων συζύγων και τον περιορισμό ή τον αποκλεισμό της εξουσίας του ενός συζύγου να εκπροσωπεί τον άλλο με έννομη ισχύ σε θέματα που σχετίζονται με τη συντήρηση της οικίας. Η καταχώρηση γίνεται κατόπιν αιτήσεως. Αρμόδιο είναι το περιφερειακό δικαστήριο στην περιφέρεια του οποίου τουλάχιστον ένας από τους συζύγους έχει τη συνήθη διαμονή του. Εάν κανένας από τους συζύγους δεν έχει συνήθη διαμονή στη Γερμανία, η καταχώριση δεν είναι δυνατή.

5.1. Με ποιον τρόπο διαχωρίζεται η περιουσία (εμπράγματα δικαιώματα σε ακίνητα);

Εφόσον, στην περίπτωση που το νόμιμο σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων είναι αυτό της κοινοκτημοσύνης αποκτημάτων, συνυπάρχουν ξεχωριστά σύνολα περιουσιακών στοιχείων, δεν θα γίνει ανακατανομή της περιουσίας σε περίπτωση διαζυγίου. Αφετέρου, τα αποκτήματα εξισώνονται (βλέπε σημείο 5.3). Σε εξαιρετικές περιπτώσεις η απόδοση συγκεκριμένων αντικειμένων σε έναν σύζυγο αντισταθμίζει την αξίωση εξίσωσης ( άρθρο 1383 BGB).

5.2. Ποιος είναι υπεύθυνος για τα υπάρχοντα χρέη μετά το διαζύγιο/χωρισμό;

• Στο σύστημα κοινοκτημοσύνης αποκτημάτων, κάθε σύζυγος ευθύνεται για τις δικές του υποχρεώσεις. Ωστόσο, στην περίπτωση διαζυγίου, οι υποχρεώσεις ενός συζύγου θα ληφθούν υπόψη για τον υπολογισμό της περιουσίας που αποκτήθηκε. Οι υποχρεώσεις πρέπει να αφαιρούνται από την τελική δήλωση περιουσιακής κατάστασης του συζύγου και συνεπώς ενδέχεται να προκύψει αρνητική τελική δήλωση περιουσιακής κατάστασης ( άρθρο 1375 παρ. 1 BGB). Ως εκ τούτου, κατά την εξίσωση των αποκτημάτων, ένας σύζυγος ενδέχεται να υποχρεούται να αποζημιώσει τον άλλο σύζυγο για τις δανειακές υποχρεώσεις του. Κάθε αξίωση εξίσωσης περιορίζεται, ωστόσο, πάντοτε στην αξία της υφιστάμενης περιουσίας του συζύγου που υποχρεούται να εξισώσει τα αποκτήματά του (βλέπε σημείο 5.3).
• Στο σύστημα διαχωρισμού των περιουσιακών στοιχείων των συζύγων, δεν υπάρχει διάταξη για την εξίσωση των αποκτημάτων βάσει των προϋπαρχουσών υποχρεώσεων.
• Στο σύστημα κοινής περιουσίας, είναι δυνατή η απαίτηση των υποχρεώσεων από την κοινή περιουσία των συζύγων («κοινά περιουσιακά στοιχεία») μόνο εάν και οι δύο σύζυγοι ανέλαβαν από κοινού τις υποχρεώσεις ή ένας εκ των συζύγων μπορεί να δεσμεύσει τον άλλο με την αιτιολογία ότι οι υποχρεώσεις προέκυψαν κατά τη διαχείριση της κοινής περιουσίας τους (άρθρο 1438). Μόνο ο σύζυγος ο οποίος διαχειρίζεται την κοινή περιουσία φέρει πάντοτε προσωπική ευθύνη [ άρθρο 1437 παρ. 2 BGB (Γερμανικός Αστικός Κώδικας)]. Μετά τη λήξη του καθεστώτος κοινής περιουσίας, οι υποχρεώσεις που αναλήφθηκαν αναφορικά με την κοινή περιουσία πρέπει να αφαιρεθούν προκειμένου να διανεμηθεί το υπόλοιπο στους δύο συζύγους σε ίσα μερίδια (άρθρο 1476 παρ. 1 BGB).

5.3. Πρέπει ο ένας σύζυγος να εγείρει αξίωση για αντισταθμιστική πληρωμή;

• Στο σύστημα κοινοκτημοσύνης αποκτημάτων, τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτούν οι σύζυγοι εντός του γάμου εξισώνονται εάν λήξει το καθεστώς κοινοκτημοσύνης αποκτημάτων (άρθρο 1363 παρ. 2 BGB). Ως εκ τούτου, ο σύζυγος του οποίου τα ατομικά κέρδη που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια του γάμου υπερβαίνουν τα κέρδη του άλλου συζύγου, υποχρεούται να καταβάλει το ήμισυ της αξίας τους στον άλλο σύζυγο ( άρθρο 1378 BGB). Το ατομικό κέρδος υπολογίζεται με την αφαίρεση της αρχικής περιουσίας από την τελική περιουσία. Η εξίσωση που δύναται να απαιτηθεί από έναν σύζυγο περιορίζεται στην υφιστάμενη περιουσία του εν λόγω συζύγου μετά την αφαίρεση των υποχρεώσεων.
• Στο σύστημα διαχωρισμού των περιουσιακών στοιχείων δεν προβλέπεται εξίσωση των αποκτημάτων.
• Οι κοινή περιουσία πρέπει να «εκκαθαριστεί». Κατά την εκκαθάριση, οι σύζυγοι πρέπει να συμφωνήσουν σχετικά με την ανακατανομή της κοινής περιουσίας τους.

Αρχικά, το νόμιμο μερίδιο του συζύγου καθορίζεται σύμφωνα με τις αρχές του κληρονομικού δικαίου όσον αφορά τους κληρονόμους του θανόντος. Εάν ο θανών αφήνει τέκνα ή εγγόνια, το νόμιμο μερίδιο του συζύγου που επιζεί ανέρχεται στο ένα τέταρτο της κληρονομιαίας περιουσίας ( άρθρο 1931 παρ. 1 BGB). Εάν ο θανών δεν αφήνει τέκνα ή εγγόνια, οι νόμιμοι κληρονόμοι είναι οι γονείς και τα αδέλφια του, καθώς και ο/η σύζυγος που επιζεί ( άρθρο 1925 BGB). Σε αυτή την περίπτωση, το νόμιμο μερίδιο του/της συζύγου που επιζεί αυξάνεται στο μισό (άρθρο 1931 παρ. 1 BGB). Μόνο εάν ο θανών δεν αφήνει γονείς, αδέλφια, ανιψιούς, ανιψιές ή παππούδες/γιαγιάδες, ο σύζυγος λαμβάνει το σύνολο της κληρονομιαίας περιουσίας ( άρθρο 1931 παρ. 2 BGB  ).

Το σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων ενδέχεται να επηρεάσει το πραγματικό μερίδιο του συζύγου σε δεύτερο στάδιο:

• Στο σύστημα κοινοκτημοσύνης αποκτημάτων, η αξίωση του συζύγου που επιζεί για την εξίσωση ενός δυνητικού πλεονάσματος ικανοποιείται με την αύξηση του νόμιμου μεριδίου του κατά το ένα τέταρτο της περιουσίας ( άρθρο 1371 παρ. 1 BGB). Για παράδειγμα, ο/η σύζυγος που επιζεί λαμβάνει το μισό της περιουσίας εάν ο θανών αφήνει τέκνα ή εγγόνια.
• Στο σύστημα διαχωρισμού των περιουσιακών στοιχείων, ο σύζυγος λαμβάνει μόνο το νόμιμο μερίδιο. Ωστόσο, εάν ο επιζών σύζυγος διαδέχεται κληρονομικά τον θανόντα μαζί με ένα τέκνο/δύο εγγόνια του θανόντος, το νόμιμο μερίδιο θα αυξηθεί στο μισό/ένα τρίτο της περιουσίας ( άρθρο 1931 παρ. 4 BGB).
• Εάν, στο σύστημα κοινής περιουσίας, ο γάμος λυθεί λόγω θανάτου ενός συζύγου, το μερίδιο του θανόντος συζύγου στην κοινή περιουσία αποτελεί μέρος της κληρονομιαίας περιουσίας. Η κληρονομική διαδοχή του συζύγου που επιζεί πραγματοποιείται σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις ( άρθρο 1482 BGB).

Οι σύζυγοι είναι ελεύθεροι να επιλέξουν εναλλακτικές ρυθμίσεις κληρονομικής διαδοχής σε περίπτωση θανάτου και να συμφωνήσουν περί αμοιβαίων διατάξεων με τη μορφή (κοινών) διαθηκών ή κληρονομικών συμβάσεων. Μετά τον θάνατο ενός εκ των συζύγων, η νέα διαθήκη του επιζώντος συζύγου δεν δύναται να διαθέσει την περιουσία κατά τρόπο που αντιβαίνει στις διατάξεις της κοινής διαθήκης ή της κληρονομικής σύμβασης εάν οι εν λόγω διατάξεις ορίζονται ως αμοιβαίως δεσμευτικές για τους συζύγους (για παράδειγμα, η νέα διαθήκη του επιζώντος συζύγου δεν δύναται να διαθέσει την περιουσία των συζύγων εις βάρος των κοινών κατιόντων, οι οποίοι έχουν οριστεί υποχρεωτικά ως κληρονόμοι της συνολικής περιουσίας μετά τον θάνατο του συζύγου, πρβ. άρθρο 2269 BGB).

Εκτός από τα παραδοσιακά συστήματα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων, οι σύζυγοι μπορούν επίσης να επιλέξουν το γαλλο-γερμανικό σύστημα προαιρετικής κοινοκτημοσύνης αποκτημάτων χωρίς να απαιτείται ένας εκ των συζύγων να έχει γαλλική ή γερμανική υπηκοότητα (βλέπε σημείο 3.1). Το γερμανικό δίκαιο δεν ορίζει συγκεκριμένο σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων για διεθνή ζευγάρια.

Έως την 30ή Σεπτεμβρίου 2017 στο γερμανικό δίκαιο προβλεπόταν για τις καταχωρημένες σχέσεις συμβίωσης ένας νομικός θεσμός αντίστοιχος με τον θεσμό του γάμου, ο οποίος αφορούσε αποκλειστικά τα ζευγάρια του ίδιου φύλου, και ρυθμιζόταν από τον νόμο περί σχέσεων καταχωρημένης συμβίωσης (Lebenspartnerschaftsgesetz, LPartG)

Ο νόμος της 20ής Ιουλίου 2017 που κατοχυρώνει το δικαίωμα ζευγαριών του ιδίου φύλου να συνάπτουν γάμο (βλ. γερμανική Επίσημη Εφημερίδα - BGBL. I, σ. 2787), ο οποίος τέθηκε σε ισχύ την 1η Οκτωβρίου 2017, θέσπισε τη δυνατότητα τέλεσης γάμου μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου. Οι γάμοι μεταξύ ομοφυλοφίλων διέπονται από τις ίδιες διατάξεις όπως και οι αντίστοιχοι γάμοι μεταξύ ετερόφυλων, με αποτέλεσμα πλέον να είναι δυνατή και η υιοθεσία.

Οι σχέσεις συμβίωσης που έχουν ήδη καταχωρηθεί εξακολουθούν να υφίστανται, εκτός αν αμφότεροι οι σύντροφοι δηλώσουν στο ληξιαρχείο ότι επιθυμούν να ενωθούν με τα ισόβια δεσμά του γάμου (βλ. άρθρο 20α LPartG). Με τη θέσπιση του γάμου μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών, ο θεσμός της καταχωρημένης σχέσης συμβίωσης είναι περιττός. Αυτό σημαίνει ότι πλέον δεν είναι δυνατή η σύναψη καταχωρημένης σχέσης συμβίωσης.

Προκειμένου να μην θιγεί η εγκυρότητα των καταχωρημένων σχέσεων συμβίωσης, ο γερμανός νομοθέτης έχει θεσπίσει ειδικούς κανόνες σύγκρουσης νόμων για τα ομόφυλα ζευγάρια και τις καταχωρημένες σχέσεις συμβίωσης: η σύναψη, οι γενικές συνέπειες, τα αποτελέσματα στις περιουσιακές σχέσεις, καθώς και η λύση τους διέπονται από τις διατάξεις ουσιαστικού δικαίου της χώρας όπου έχουν καταχωρηθεί [άρθρο 17β παρ. 1 σε συνδυασμό με το εδάφιο 4 EGBGB (Εισαγωγικός νόμος του γερμανικού Αστικού Κώδικα), κατά περίπτωση]. Εάν υφίστανται καταχωρημένες σχέσεις συμβίωσης ή γάμοι ομοφύλων μεταξύ των ίδιων προσώπων σε διαφορετικές χώρες, ο γάμος ή η καταχωρημένη σχέση συμβίωσης που έχει συναφθεί τελευταία είναι δεσμευτικός/ δεσμευτική από τον χρόνο σύναψης (άρθρο 17β παρ. 3 σε συνδυασμό με την παρ. 4 EGBGB, κατά περίπτωση).

Υπάρχει σύγχυση σε σχέση με τους κανόνες σύγκρουσης νόμων που τυγχάνουν εφαρμογής επί σχέσεων συμβίωσης καταχωρημένων στην αλλοδαπή.

Η διεθνής δικαιοδοσία σε περιπτώσεις διαζυγίων ρυθμίζεται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 2201/2003 (Κανονισμός Βρυξέλλες IIα). Σχετικά με την έκδοση αποφάσεων για υποθέσεις που αφορούν αποκλειστικά συστήματα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων, τα γερμανικά δικαστήρια έχουν διεθνή δικαιοδοσία υπό την προϋπόθεση κατά τόπον αρμοδιότητας ενός γερμανικού δικαστηρίου ( άρθρο 105 FamFG). Ειδικότερα, ένα δικαστήριο στο οποίο εκκρεμεί ήδη μια υπόθεση μεταξύ συζύγων έχει κατά τόπον αρμοδιότητα. Επίσης, το δικαστήριο που βρίσκεται στον συνήθη τόπο διαμονής του εναγόμενου συζύγου έχει γενικά δικαιοδοσία ( άρθρο 262 FamFG).

Ο κανονισμός (EE) 2016/1103 της 24ης Ιουνίου 2016, θα έχει εφαρμογή σε όλες τις αγωγές που θα ασκηθούν και τις αποφάσεις και τις πράξεις που θα εκδοθούν από τις 29 Ιανουαρίου 2019 και έπειτα, ανεξαρτήτως της ημερομηνίας κατά την οποία έχει τελεστεί ο γάμος.

Ο κανονισμός αυτός ορίζει ότι οι αρμόδιες αρχές θα έχουν ως ακολούθως:

• Για ζητήματα σχετικά με τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων σε περίπτωση θανάτου ενός εξ αυτών, αρμόδιο είναι το δικαστήριο που επιλαμβάνεται της κληρονομικής διαδοχής (άρθρο 4).
• Για ζητήματα σχετικά με τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων σε περίπτωση υποβολής αιτήσεως διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού ή ακυρώσεως γάμου, αρμόδιο, γενικώς, είναι το δικαστήριο που αποφαίνεται επί των γαμικών διαφορών.
• Στις λοιπές περιπτώσεις, οι σύζυγοι μπορούν να συμφωνήσουν ότι δικαιοδοσία θα έχει το κράτος μέλος του οποίου το δίκαιο είναι το εφαρμοστέο ή το κράτος μέλος στο οποίο έχει συναφθεί ο γάμος. Αυτή η συμφωνία καταρτίζεται εγγράφως και φέρει ημερομηνία και υπογραφή των μερών. Ελλείψει τέτοιας συμφωνίας, αρμόδια, κατά γενικό κανόνα, να αποφανθούν επί οποιουδήποτε ζητήματος άπτεται των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων, πέραν της περιπτώσεως του θανάτου ενός εκ των συζύγων ή γαμικών διαφορών, είναι τα δικαστήρια του κράτους μέλους:
  • στην επικράτεια του οποίου έχουν τη συνήθη διαμονή τους οι σύζυγοι κατά τον χρόνο υποβολής αγωγής στο δικαστήριο ή, ελλείψει αυτής·
  • στην επικράτεια του οποίου είχαν την τελευταία συνήθη διαμονή τους οι σύζυγοι, εφόσον ένας εξ αυτών εξακολουθεί να διαμένει εκεί κατά τον χρόνο υποβολής αγωγής στο δικαστήριο ή, ελλείψει αυτής·
  • στην επικράτεια του οποίου έχει τη συνήθη διαμονή του ο εναγόμενος κατά τον χρόνο υποβολής αγωγής στο δικαστήριο ή, ελλείψει αυτής·
  • της κοινής ιθαγένειας των συζύγων κατά τον χρόνο υποβολής αγωγής στο δικαστήριο.

Με την επιφύλαξη ενδεχόμενης εκκρεμούς ένδικης διαδικασίας, οι συμβολαιογράφοι στη Γερμανία δεν δεσμεύονται από τους οικείους κανόνες δικαιοδοσίας και μπορούν να ενεργούν ελεύθερα, για παράδειγμα όσον αφορά τη σύνταξη συμβάσεως γάμου ή συμφωνίας επιλογής εφαρμοστέου δικαίου.