1.1. Ποιο είναι το δίκαιο που εφαρμόζεται αναφορικά με τις περιουσιακές σχέσεις ενός ζευγαριού; Ποια είναι τα κριτήρια/κανόνες που χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου; Ποιες διεθνείς συνθήκες πρέπει να τηρούνται σε ορισμένες χώρες;

Πλην εάν οι σύζυγοι συμφωνήσουν άλλως, οι περιουσιακές τους σχέσεις διέπονται από το δίκαιο που διέπει τις προσωπικές τους σχέσεις, δηλαδή:

• το κοινό εθνικό τους δίκαιο, εάν οι σύζυγοι έχουν την ίδια υπηκοότητα,
• το δίκαιο του κράτους όπου κυρίως εδράζεται ο έγγαμος βίος τους, εάν διαθέτουν διαφορετική υπηκοότητα ή περισσότερες κοινές υπηκοότητες (άρθρα 29 και 30 του νόμου αριθ. 218 της 31/05/1995).

Η Ιταλία δεν έχει κυρώσει καμία διεθνή συνθήκη επί του εν λόγω ζητήματος.

1.2. Οι σύζυγοι έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν το εφαρμοστέο δίκαιο; Εάν ναι, ποιες αρχές διέπουν αυτή την επιλογή (π.χ. τα δίκαια προς επιλογή, οι τυπικές προϋποθέσεις, η αναδρομική ισχύς);

Ναι, οι σύζυγοι δύνανται να επιλέξουν το εφαρμοστέο δίκαιο. Δύνανται να συμφωνήσουν ότι οι περιουσιακές σχέσεις τους θα διέπονται από το δίκαιο κράτους του οποίου τουλάχιστον ο ένας εξ αυτών είναι υπήκοος ή από το δίκαιο κράτους στο οποίο τουλάχιστον ο ένας εξ αυτών διαμένει. Οι προϋποθέσεις για την εγκυρότητα της σύμβασης επιλογής εφαρμοστέου δικαίου σε ό,τι αφορά τον τύπο και το περιεχόμενό της είναι αυτές που θέτει το επιλεγέν δίκαιο ή το δίκαιο του τόπου σύναψης της σύμβασης (άρθρο 30 του νόμου αριθ. 218 της 31/05/1995).

Η τήρηση του έγγραφου τύπου αποτελεί ελάχιστη τυπική προϋπόθεση. Η σύμβαση δύναται να συναφθεί ή να τροποποιηθεί οποτεδήποτε. Η σύμβαση δεν επιφέρει αναδρομικά αποτελέσματα και δύναται να συμπεριληφθεί στο πρακτικό τέλεσης του γάμου.

2.1. Παρακαλούμε περιγράψτε τις γενικές αρχές: Ποια αγαθά αποτελούν μέρος της κοινοκτημοσύνης περιουσιακών στοιχείων; Ποια αγαθά αποτελούν μέρος των ξεχωριστών περιουσιών των συζύγων;

Το νόμιμο σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων είναι το σύστημα της κοινοκτημοσύνης [άρθρο 159 του ιταλικού Αστικού Κώδικα (ΑΚ)].

Το νόμιμο σύστημα κοινοκτημοσύνης προβλέπει την ύπαρξη κοινής περιουσίας, προσωπικής περιουσίας και υπό αναστολή κοινής περιουσίας.

Τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτώνται από τους συζύγους μετά τον γάμο τους, είτε αποκτώνται ατομικά είναι αποκτώνται από κοινού, αποτελούν τμήμα της κοινής, με την εξαίρεση των προσωπικών περιουσιακών στοιχείων και των περιουσιακών στοιχείων που εντάσσονται στην υπό αναστολή κοινή περιουσία (άρθρο 177 ΑΚ).

Τα ακόλουθα στοιχεία ανήκουν στην προσωπική περιουσία των συζύγων:

• α. τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν πριν από τον γάμο ή την υιοθέτηση του συστήματος της κοινοκτημοσύνης,
• β. τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν μετά τον γάμο ως δωρεά ή κληρονομία, εκτός εάν οριζόταν στο δημόσιο έγγραφο για τη δωρεά ή τη διαθήκη ότι τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία παραχωρούνται στην κοινή περιουσία,
• γ. τα περιουσιακά στοιχεία που προορίζονται για αυστηρά προσωπική χρήση του ενός συζύγου και τα παραρτήματά τους,
• δ. τα περιουσιακά στοιχεία που είναι απαραίτητα στον ένα σύζυγο για την εκτέλεση του επαγγέλματός του,
• ε. τα περιουσιακά στοιχεία που λήφθηκαν ως αποζημίωση για ζημίες, καθώς και οι τυχόν συντάξεις που καταβάλλονται λόγω μερικής ή ολικής αδυναμίας εργασίας,
• στ. τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν με το τίμημα της μεταβίβασης ή με ανταλλαγή περιουσιακών στοιχείων εκ των ανωτέρω αναφερόμενων, υπό τον όρο ότι αυτό θα δηλώνεται ρητά κατά τον χρόνο της απόκτησής τους.

Όσον αφορά τα περιουσιακά στοιχεία που αναφέρονται στα σημεία γ), δ), στ) ανωτέρω, εφόσον πρόκειται για αποκτηθέντα μετά τον γάμο ακίνητα περιουσιακά στοιχεία ή περιουσιακά στοιχεία κινητά και καταχωρισμένα στο ειδικό μητρώο περιουσιακών στοιχείων, προκειμένου να αποκλειστούν από την κοινή περιουσία, ο εν λόγω αποκλεισμός πρέπει να δηλωθεί στην πράξη απόκτησης και με τη συμμετοχή του άλλου συζύγου (άρθρο 179 ΑΚ).

Τα ακόλουθα στοιχεία θεωρούνται τμήμα της υπό αναστολή κοινής περιουσίας:

• οι καρποί της προσωπικής περιουσίας κάθε συζύγου και οι πρόσοδοι από τις προσωπικές του δραστηριότητες, υπό τον όρο ότι εξακολουθούν να υφίστανται κατά τον χρόνο της λύσης της κοινοκτημοσύνης [άρθρο 177 στοιχεία β) και γ) ΑΚ],
• τα περιουσιακά στοιχεία που προορίζονται για τη λειτουργία επιχείρησης του ενός από τους συζύγους εφόσον η επιχείρηση συστάθηκε μετά τον γάμο, καθώς και η αύξηση της αξίας επιχείρησης που συστάθηκε πριν από τον γάμο, υπό τον όρο ότι εξακολουθούν να υφίστανται κατά τον χρόνο της λύσης της κοινοκτημοσύνης (άρθρο 178 ΑΚ).

Η υπό αναστολή κοινοκτημοσύνη εφαρμόζεται μόνο κατά τον χρόνο της λύσης της κοινοκτημοσύνης και, σύμφωνα με την επικρατούσα ερμηνεία, δεν συμπεριλαμβάνει πραγματική συγκυριότητα επί πραγμάτων ή δικαιωμάτων, αλλά μόνο ένα πιστωτικό δικαίωμα του ενός συζύγου προς πληρωμή από τον άλλο (τον κύριο), το οποίο αντιστοιχεί στο μισό της αξίας της περιουσίας. Σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί συμφωνία ως προς την εν λόγω αξία, αυτή προσδιορίζεται από τον δικαστή.

Σε επίπεδο κληρονομίας, πρόκειται για μια οφειλή του θανόντος συζύγου που είναι πληρωτέα στον επιζώντα σύζυγο.

2.2. Υπάρχουν νομικές προϋποθέσεις σχετικά με την κατανομή των περιουσιακών στοιχείων;

Πλην αποδείξεως του εναντίου, τα κινητά τεκμαίρεται ότι ανήκουν στην κοινή περιουσία (άρθρο 195 ΑΚ).

2.3. Οι σύζυγοι πρέπει να προβούν σε απογραφή των περιουσιακών στοιχείων; Εάν ναι, πότε και με ποιον τρόπο;

Οι σύζυγοι δεν υποχρεούνται να συντάξουν απογραφή.

2.4. Ποιος είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων; Ποιος έχει δικαίωμα διάθεσης των περιουσιακών στοιχείων; Μπορεί ένας εκ των συζύγων να διαθέσει/διαχειριστεί την περιουσία μόνος του ή είναι απαραίτητη η συναίνεση του έτερου συζύγου (π.χ. στις περιπτώσεις διάθεσης της οικίας των συζύγων); Ποια είναι η επίδραση ενδεχόμενης απουσίας συναίνεσης στην εγκυρότητα μιας νομικής συναλλαγής και στο αντιτάξιμο κατά τρίτων;

Η κοινή περιουσία δύναται να διοικείται ατομικά από τους συζύγους.

Εντούτοις, η διενέργεια πράξεων έκτακτης διαχείρισης και η σύναψη συμβάσεων με τις οποίες χορηγούνται ή αποκτώνται προσωπικά δικαιώματα χρήσης ή εκμετάλλευσης πρέπει να πραγματοποιούνται από αμφότερους τους συζύγους από κοινού. Ομοίως, η νομιμοποίηση παράστασης σε δικαστικές διαδικασίες για τις σχετικές αγωγές ανήκει σε αμφότερους τους συζύγους ενεργούντες από κοινού (άρθρο 180 ΑΚ).

Στην περίπτωση των καταχωρισμένων σε δημόσιο μητρώο κινητών ή ακινήτων, κάθε πράξη διάθεσης (πώλησης κ.λπ.) χωρίς την αναγκαία συναίνεση του άλλου μέρους, εφόσον αυτή απαιτείται, δύναται να ακυρωθεί, η δε σχετική αγωγή δύναται να εγερθεί από τον σύζυγο του οποίου η συναίνεση απαιτούταν εντός ενός έτους από την ημερομηνία κατά την οποία έλαβε γνώση της επίμαχης πράξης και, σε κάθε περίπτωση, εντός ενός έτους από την ημερομηνία της μεταγραφής. Σε κάθε άλλη περίπτωση, ο σύζυγος που ενήργησε χωρίς τη συναίνεση του άλλου συζύγου υποχρεούται, κατόπιν αιτήματος του μη συναινέσαντος συζύγου, να επαναφέρει την κοινή περιουσία στην κατάσταση στην οποία βρισκόταν πριν από τη διενέργεια της πράξης ή, εάν αυτό είναι αδύνατο, να καταβάλει αντίστοιχο χρηματικό ποσό (άρθρο 184 ΑΚ).

Ένας σύζυγος δεν δύναται να διαθέσει το ίδιο αυτού μερίδιο επί της κοινής περιουσίας έως τη νόμιμη λύση του καθεστώτος της κοινοκτημοσύνης.

Στην περίπτωση που ένας σύζυγος αρνείται να παράσχει τη συναίνεσή του, ή που είναι απών ή άλλως πως κωλύεται, ο άλλος σύζυγος δύναται να λάβει άδεια από το δικαστήριο για τη διενέργεια αναγκαίων πράξεων (άρθρα 181 και 182 ΑΚ). Επιπλέον, ο δικαστής δύναται να αποκλείσει τον ένα από τους συζύγους από τη διαχείριση, εάν έχει αποδειχθεί ανεπαρκής διαχειριστής (άρθρο 183 ΑΚ). Στις περιπτώσεις απόλυτης ή σχετικής αδυναμίας, ή κακής διαχείρισης εκ μέρους του ενός από τους συζύγους, ο δικαστής δύναται να διατάξει τον δικαστικό διαχωρισμό της περιουσίας, ο οποίος αποτελεί έναν από τους λόγους λύσης του καθεστώτος της κοινοκτημοσύνης (άρθρο 193 ΑΚ).

Όσον αφορά την προσωπική περιουσία και την υπό αναστολή κοινή περιουσία, ο εκάστοτε κύριος δύναται να ενεργεί από μόνος του όλες τις πράξεις διαχείρισης και διάθεσης (άρθρο 185 ΑΚ).

Δεν υφίστανται ειδικές νομικές διατάξεις σχετικά με την συζυγική οικία ή οποιαδήποτε ειδική διάταξη προστασίας του συζύγου μη ιδιοκτήτη της.

2.5. Υπάρχουν δικαιοπραξίες που καταρτίζονται από τον ένα σύζυγο αλλά δεσμεύουν και τον άλλο;

Οι πράξεις συνήθους διαχείρισης της κοινής περιουσίας δύνανται να εκτελούνται από κάθε σύζυγο ατομικά (άρθρο 180 ΑΚ). Η κοινή περιουσία είναι υπέγγυα για υποχρεώσεις που αναλήφθηκαν προς όφελος της οικογένειας, ακόμη και εάν αναλήφθηκαν από τον ένα σύζυγο ενεργούντα ατομικά (άρθρο 186 ΑΚ).

2.6. Ποιος είναι υπεύθυνος για χρέη που συνάφθηκαν κατά τη διάρκεια του γάμου; Ποια περιουσιακά στοιχεία μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι πιστωτές προκειμένου να ικανοποιήσουν τις αξιώσεις τους;

Στην περίπτωση που οι πιστωτές δεν μπορούν να ικανοποιήσουν πλήρως τις απαιτήσεις τους από την προσωπική περιουσία, η κοινή περιουσία, έως το ποσό που αντιστοιχεί στο μερίδιο του οφειλέτη συζύγου, είναι υπέγγυα για χρέη που αναλήφθηκαν μετά την τέλεση του γάμου από τον ένα από τους συζύγους κατά την εκτέλεση πράξεων που εκφεύγουν των ορίων της συνήθους διαχείρισης χωρίς τη συναίνεση του άλλου συζύγου (άρθρο 189 ΑΚ).

Οι προσωπικοί πιστωτές του ενός από τους συζύγους, ακόμη και εάν η οφειλή γεννήθηκε πριν από τον γάμο, δύνανται να στραφούν επικουρικά κατά της κοινής περιουσίας, έως το ποσό που αντιστοιχεί στο μερίδιο του οφειλέτη συζύγου. Στην περίπτωση εγχειρογράφων απαιτήσεων, οι πιστωτές της κοινής περιουσίας έχουν προτεραιότητα έναντι των προσωπικών πιστωτών ορισμένου συζύγου (άρθρο 189 ΑΚ).

Οι πιστωτές απαιτήσεων σχετιζόμενων με την κοινή περιουσία, δύνανται επικουρικά να στραφούν κατά της προσωπικής περιουσίας καθενός από τους συζύγους, για το μισό της απαίτησής τους, εάν η κοινή περιουσία αποδειχθεί ανεπαρκής (άρθρο 190 ΑΚ).

3.1. Ποιες διατάξεις μπορούν να τροποποιηθούν από ένα σύμφωνο και ποιες όχι; Ποια καθεστώτα που διέπουν τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων μπορούν να επιλεγούν;

Το καθεστώς της κοινοκτημοσύνης δύναται να τροποποιηθεί με συμφωνία μεταξύ των συζύγων (άρθρο 210 ΑΚ). Η επιλογή του συστήματος του διαχωρισμού των περιουσιών δύναται να δηλωθεί και στο πρακτικό τέλεσης του γάμου (άρθρο 162 ΑΚ).

Ο νόμος προβλέπει δύο είδη συμβατικών συστημάτων ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων: αυτό του διαχωρισμού των περιουσιών και αυτό της συμβατικής κοινοκτημοσύνης.

Το σύστημα του διαχωρισμού των περιουσιών διαφέρει εντελώς από το νόμιμο σύστημα: κάθε σύζυγος διατηρεί την αποκλειστική κυριότητα και το δικαίωμα να χρησιμοποιεί και να διαχειρίζεται την περιουσία που απέκτησε πριν από και μετά την τέλεση του γάμου, χωρίς εξαιρέσεις, και κάθε σύζυγος εκπληρώνει τις ίδιες αυτού υποχρεώσεις με δικά του μέσα (άρθρα 215 και 217 ΑΚ).

Εάν οι σύζυγοι έχουν αποκτήσει περιουσία από κοινού, αυτή ρυθμίζεται από τις συνήθεις διατάξεις περί συνιδιοκτησίας.

Το συμβατικό σύστημα κοινοκτημοσύνης, το οποίο είναι πολύ λιγότερο διαδεδομένο, αποτελεί μια τροποποιημένη μορφή του νόμιμου συστήματος κοινοκτημοσύνης. Το περιεχόμενό του δύναται να καθοριστεί ελεύθερα από τους συζύγους, οι οποίοι, ωστόσο, δεν επιτρέπεται να:

• παραπέμψουν γενικά σε νόμους ή έθιμα στα οποία δεν υπόκεινται, αλλά πρέπει να ορίσουν συγκεκριμένα το περιεχόμενο της σύμβασης που θα διέπει τη σχέση τους,
• συμπεριλάβουν στο καθεστώς συμβατικής κοινοκτημοσύνης τα προσωπικά περιουσιακά στοιχεία που αναφέρονται υπό τα σημεία γ), δ) και ε) στο ερώτημα 2.1.,
• αποκλίνουν από τους κανόνες σχετικά με τη διαχείριση της κοινής περιουσίας και την ισότητα των μεριδίων όσον αφορά την περιουσία που θα υπαγόταν στη νόμιμη κοινοκτημοσύνη (άρθρο 210 ΑΚ).

Παρότι δεν συνιστά συμβατικό σύστημα και αφορά μόνο ορισμένα προσδιοριζόμενα περιουσιακά στοιχεία, ο νομοθέτης προβλέπει επίσης το ταμείο διαχείρισης περιουσίας. Με το εν λόγω ταμείο, το οποίο δύναται να συνυπάρχει με σύστημα κοινοκτημοσύνης ή σύστημα διαχωρισμού των περιουσιών, ένας από τους συζύγους, αμφότεροι οι σύζυγοι ή ορισμένος τρίτος δύναται να διαχωρίσει συγκεκριμένα καταχωρισμένα σε δημόσιο μητρώο κινητά ή ακίνητα, ή διαπραγματεύσιμους τίτλους, με σκοπό την ικανοποίηση των αναγκών της οικογένειας. Τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία υπόκεινται σε ιδιαίτερη ρύθμιση ως προς τη διαχείρισή τους και δεν είναι υπέγγυα για την ικανοποίηση οφειλών των οποίων ο πιστωτής γνώριζε ότι αναλήφθηκαν για λόγους άλλους από την ικανοποίηση των αναγκών της οικογένειας (άρθρα 167 επ.).

3.2. Ποιες είναι οι τυπικές προϋποθέσεις και με ποιον πρέπει να επικοινωνήσω;

Η σύμβαση πρέπει να καταρτιστεί παρουσία δύο μαρτύρων υπό τη μορφή δημοσίου εγγράφου, άλλως είναι άκυρη.

Η επιλογή του συστήματος του διαχωρισμού των περιουσιών δύναται να δηλωθεί και στο πρακτικό τέλεσης του γάμου (άρθρο 162 ΑΚ).

3.3. Πότε μπορεί να συναφθεί ένα σύμφωνο και πότε τίθεται σε ισχύ;

Η σύμβαση δύναται να συναφθεί κατ' οποιονδήποτε χρόνο, πριν ή μετά την τέλεση του γάμου. Εάν συναφθεί πριν από τον γάμο, τίθεται σε ισχύ με την τέλεση του γάμου. Εάν συναφθεί μετά την τέλεση του γάμου, τίθεται σε ισχύ αμέσως.

Σε κάθε περίπτωση, δύνανται να εκτελεστεί έναντι τρίτων μόνο εάν υφίσταται σημείωση στο περιθώριο του πρακτικού τέλεσης του γάμου που καταχωρίζεται στο μητρώο του ληξιαρχείου (άρθρο 162 ΑΚ).

3.4. Μπορούν οι σύζυγοι να τροποποιήσουν ένα υπάρχον σύμφωνο; Εάν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις;

Η σύμβαση δύναται να τροποποιηθεί οποτεδήποτε με σχετική σύμβαση υπό τη μορφή δημοσίου εγγράφου (άρθρο 163 ΑΚ). Με τον νόμο αριθ. 142 της 10/05/1981 καταργήθηκε η απαίτηση έγκρισης από το δικαστήριο για την τροποποίηση της σύμβασης. Έγκριση εξακολουθεί να απαιτείται μόνο για την τροποποίηση συμβάσεων που καταρτίστηκαν υπό τη μορφή δημοσίου εγγράφου πριν από τις 07/05/1981.

3.5. Σύμφωνα με την εθνική σας νομοθεσία, είναι δυνατόν να αποκτήσει αναδρομική ισχύ η γαμική σύμβαση που συνάπτεται από τους συζύγους κατά τη διάρκεια του γάμου;

Σύμφωνα με την ιταλική νομοθεσία, πριν από την έναρξη ισχύος των κανονισμών της ΕΕ 2016/1103 και 1104, δεν ήταν δυνατή η εφαρμογή αναδρομικής ισχύος στα συμβόλαια γάμου. Άρθρο 22, παράγραφοι 2 και 3 των προαναφερθέντων Κανονισμών, αναγνωρίζουν πλέον στους συζύγους τη δυνατότητα να ορίσουν ρητά στη συμφωνία αλλαγή του εφαρμοστέου δικαίου στις περιουσιακές τους σχέσεις. Αυτή η επιλογή είναι δυνατή μόνο εάν οποιαδήποτε αναδρομική αλλαγή του εφαρμοστέου δικαίου δεν θέτει σε κίνδυνο τα δικαιώματα τρίτων που απορρέουν από αυτό το δίκαιο.

Το νόμιμο σύστημα, σε αντίθεση με τα συμβατικά συστήματα, δημοσιοποιείται με έναν λεγόμενο «αρνητικό τρόπο», υπό την έννοια ότι τεκμαίρεται η ισχύς του και θεωρείται εκτελεστό έναντι τρίτων λόγω του γεγονότος ότι δεν υφίσταται σημείωση περί του αντιθέτου στο περιθώριο του πρακτικού τέλεσης του γάμου. Τα συμβατικά συστήματα δημοσιοποιούνται μέσω σημείωσης στο περιθώριο του πρακτικού τέλεσης του γάμου που καταχωρίζεται στα έντυπα ή ηλεκτρονικά αρχεία που τηρεί το ληξιαρχείο (άρθρο 69 του προεδρικού διατάγματος αριθ 396 της 03/11/2000).

4.1. Μπορούν να υπάρχουν μία ή περισσότερες καταχωρήσεις περιουσιακών στοιχείων των συζύγων στη χώρα σας; Πού;

Πέραν της καταχώρισης στο ληξιαρχείο, η οποία καθορίζει την εκτελεστότητα έναντι των τρίτων, σε ορισμένες περιπτώσεις, απαιτείται δημόσια καταχώριση στο κτηματολόγιο (άρθρο 2647 ΑΚ). Εντούτοις, σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, η εν λόγω καταχώριση δύναται να λάβει τη μορφή απλής δημόσιας σημείωσης χωρίς αντίκτυπο για την εκτελεστότητα έναντι των τρίτων.

4.2. Ποια έγγραφα καταχωρούνται; Ποιες πληροφορίες καταχωρούνται;

Μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα πρέπει να σημειώνονται στο περιθώριο του πρακτικού τέλεσης του γάμου που υποβάλλεται στο ληξιαρχείο (άρθρο 162 ΑΚ, άρθρο 69 του προεδρικού διατάγματος 396/2000): η ημερομηνία της σύμβασης, τα στοιχεία του συμβολαιογράφου που συνέταξε το δημόσιο έγγραφο, τα στοιχεία των συμβαλλόμενων μερών, ή η επιλογή του συστήματος του διαχωρισμού των περιουσιών, η επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου, η απόφαση για τη λύση του γάμου ή ο δικαστικός διαχωρισμός της περιουσίας. Το αίτημα σημείωσης της σύμβασης υποβάλλεται από τον συμβολαιογράφο που συνέταξε το δημόσιο έγγραφο.

4.3. Ποιος και με ποιον τρόπο μπορεί να έχει πρόσβαση στις πληροφορίες του μητρώου;

Οποιοσδήποτε μπορεί να εξετάσει τα στοιχεία του ληξιαρχείου.

4.4. Ποια είναι τα νομικά αποτελέσματα μιας εγγραφής (εγκυρότητα, αντιτάξιμο);

Το αποτέλεσμα της δημόσιας καταχώρισης είναι να καταστεί το σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων εκτελεστό έναντι των τρίτων.

4.5. Γαμική συμβαση που συνήφθη στην αλλοδαπή σύμφωνα με αλλοδαπή νομοθεσία είναι δυνατόν να καταχωριστεί στη χώρα σας; Εάν ναι, βάσει ποιων όρων ή τυπικών προϋποθέσεων;

Το σύστημα δημόσιας καταχώρησης (regime pubblicitario) των συμβολαίων γάμου στην Ιταλία ρυθμίζεται από το άρθρο 162 του Αστικού Κώδικα και από το ΠΔ αριθ. 396 της 3ης Νοεμβρίου 2000 και επιτρέπει την ενεργοποίηση των διατάξεων που αφορούν τις ενστάσεις τους έναντι τρίτων, όπως προβλέπεται από το άρθρο 28 των κανονισμών 2016/1103 και 1104 της ΕΕ.

Το ιταλικό «regime pubblicitario» επιτρέπει τη σημείωση των συμβολαίων στα «registri dello stato civile» (Ληξιαρχεία) στο περιθώριο της γαμήλιας πράξης. Τα συμβόλαια γάμου πρέπει, καταρχάς, να συμμορφώνονται με τη μορφή που προβλέπεται από το δίκαιο της χώρας βάσει της οποίας συντάσσονται και, να τηρούν τυχόν άλλες διατυπώσεις που απαιτούνται για να είναι εκτελεστές στην Ιταλία (για παράδειγμα, εφαρμογή Επισημείωσης σύμφωνα με τη χώρα προέλευσης). Στη συνέχεια, ο γάμος θα πρέπει προφανώς να καταγραφεί στο «registro dello stato civile» της Ιταλίας. Για τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις καταχώρησης, το άρθρο 22 του προαναφερθέντος ΠΔ ορίζει ότι, σύμφωνα με όσα ορίζουν οι διεθνείς συμβάσεις, τα έγγραφα που είναι γραμμένα σε ξένη γλώσσα πρέπει να συνοδεύονται από ιταλική μετάφραση που θα πρέπει να είναι «certificata conforme» (επισήμως επικυρωμένη) ως προς το ξένο κείμενο από τη διπλωματική ή προξενική αρχή ή από επίσημο μεταφραστή ή από διερμηνέα που έχει ορκιστεί, ενώπιον του «ufficiale dello stato civile», για τη συμμόρφωση με το ξένο κείμενο. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι η συμμόρφωση με την ιταλική καταχώρηση συμβολαίων γάμου που ρυθμίζονται από αλλοδαπό εφαρμοστέο δίκαιο είναι δυνατή μόνο εάν η ιταλική νομοθεσία προβλέπει ορισμένα περιεχόμενα τουλάχιστον παρόμοια με το αντικείμενο αυτών των αλλοδαπών συμβολαίων, βάσει της αρχής της «αρχής της προσαρμογής» (istituto dell'adattamento) σύμφωνα με το άρθρο 29 των προαναφερθέντων κανονισμών της ΕΕ. Αυτό διότι, με a contrario συλλογισμό, δεν θα πρέπει να είναι δυνατή η συμμόρφωση με την απαίτηση καταχώρησης στη Γαλλία ενός συμβολαίου σχετικά με ενός «fondo patrimoniale», ενός περιουσιακού στοιχείου που βρίσκεται στη Γαλλία, που ρυθμίζεται από το ιταλικό δίκαιο, δεδομένου ότι το γαλλικό δίκαιο δεν αναγνωρίζει τη δυνατότητα υιοθέτησης συμβολαίου γάμου παρόμοιου περιεχομένου με το «fondo patrimoniale».

Ο χωρισμός και το διαζύγιο οδηγούν στη λύση του συστήματος ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων (άρθρο 191 ΑΚ).

5.1. Με ποιον τρόπο διαχωρίζεται η περιουσία (εμπράγματα δικαιώματα σε ακίνητα);

Σε περίπτωση λύσης του (νόμιμου) καθεστώτος της κοινοκτημοσύνης, το ενεργητικό και το παθητικό μοιράζονται σε ίσα μέρη, μετά την πραγματοποίηση τυχόν οφειλόμενων επιστροφών ή πληρωμών (άρθρα 191 επ. ΑΚ, βλ. επίσης υπό το ερώτημα 5.3.). Η εναπομένουσα κοινή περιουσία διέπεται από τις συνήθεις διατάξεις περί συνιδιοκτησίας. Εάν οι σύζυγοι δεν δύνανται να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τη διανομή της κοινής περιουσίας, ο τρόπος διανομής αποφασίζεται από τον δικαστή. Πλην αποδείξεως του εναντίου, τα κινητά τεκμαίρεται ότι ανήκουν στην κοινή περιουσία (άρθρο 195 ΑΚ). Σε σχέση με τις ανάγκες των τέκνων και την επιμέλειά τους, ο δικαστής δύναται να επιβάλει δικαίωμα επικαρπίας υπέρ οποιουδήποτε συζύγου επί τμήματος της περιουσίας που ανήκει στον άλλο σύζυγο (άρθρο 194 ΑΚ).

Σε περίπτωση λύσης συμβατικού καθεστώτος κοινοκτημοσύνης (βλ. 3.1.), τυγχάνουν εφαρμογής οι προαναφερόμενοι κανόνες για το νόμιμο σύστημα κοινοκτημοσύνης, λαμβανομένων υπόψη τυχόν αποκλίσεων που έχουν συμφωνηθεί από τους συζύγους.

Σε περίπτωση λύσης συμβατικού καθεστώτος διαχωρισμού των περιουσιών (βλ. 3.1.), οι περιουσίες εξακολουθούν να διέπονται από τις συνήθεις διατάξεις περί κυριότητας.

Το ταμείο διαχείρισης περιουσίας (βλ. 3.1.) λύεται με την ακύρωση ή λύση του γάμου. Εάν υπάρχουν ανήλικα τέκνα, το ταμείο διατηρείται έως ότου το νεότερο τέκνο φθάσει την ηλικία της νόμιμης ενηλικίωσης, ενώ ο δικαστής δύναται να παραχωρήσει τμήμα των περιουσιακών στοιχείων του ταμείου στα ανήλικα τέκνα, είτε κατά χρήση είτε κατά κυριότητα (άρθρο 171 ΑΚ).

5.2. Ποιος είναι υπεύθυνος για τα υπάρχοντα χρέη μετά το διαζύγιο/χωρισμό;

Η ευθύνη για τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το καθεστώς της κοινοκτημοσύνης δεν μεταβάλλεται με τη λύση του καθεστώτος.

5.3. Πρέπει ο ένας σύζυγος να εγείρει αξίωση για αντισταθμιστική πληρωμή;

5.3.1. Σε περίπτωση που ισχύει το καθεστώς κοινοκτημοσύνης εναπομείναντων περιουσιακών στοιχείων:

• Η αξίωση πρέπει να ικανοποιηθεί μέσω πληρωμής ή σε είδος;
• Πώς αξιολογείται η αξίωση;
• Ποιο είναι το ποσό της αντισταθμιστικής πληρωμής;
• Πότε παραγράφεται η αξίωση;

Η ιταλική νομοθεσία δεν προβλέπει καθεστώς κοινωνίας επί των σωρευθέντων αποκτημάτων.

5.3.2. Σε άλλες περιπτώσεις (όταν δεν ισχύει η κοινοκτημοσύνη των εναπομείναντων περιουσιακών στοιχείων);
Στην περίπτωση καθεστώτος κοινοκτημοσύνης, κάθε σύζυγος υποχρεούται να επιστρέψει στην κοινή περιουσία τα ποσά που ανέλαβε από την κοινή περιουσία και τα οποία δεν χρησιμοποιήθηκαν για την εκπλήρωση κοινών υποχρεώσεων. Κάθε σύζυγος δύναται να ζητήσει την επιστροφή των ποσών που αναλήφθηκαν από την προσωπική του περιουσία και χρησιμοποιήθηκαν για την κοινή περιουσία (άρθρο 192 ΑΚ).

Ο θάνατος συζύγου οδηγεί στη λύση του καθεστώτος ρύθμισης του περιουσιακών σχέσεων των συζύγων, με τα αποτελέσματα που αναφέρονται υπό το ερώτημα 5. Επιπλέον, ο επιζών σύζυγος δικαιούται να λάβει ένα τμήμα της κληρονομιαίας περιουσίας του θανόντος σύμφωνα με τη νομοθεσία περί κληρονομικής διαδοχής.

Όχι.

Το σύστημα της κοινοκτημοσύνης εφαρμόζεται επίσης και επί καταχωρημένων σχέσεων συμβίωσης, εκτός εάν οι συμβαλλόμενοι επιλέξουν να ρυθμίσουν με άλλον τρόπο τις περιουσιακές σχέσεις τους (και, όπως στην περίπτωση του γάμου, έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν τον διαχωρισμό των περιουσιακών τους στοιχείων). Ο νόμος 76/2016 εφαρμόζεται επίσης και επί καταχωρημένων σχέσεων συμβίωσης, ως προς τις διατάξεις που αφορούν την εξ αδιαθέτου διαδοχή, τη νόμιμη μοίρα, τον αποκλεισμό από κληρονομικό δικαίωμα (αναξιότητα), την κατάταξη στη διαδοχή και την οικογενειακή σύμβαση. Το άρθρο 21 (του νόμου 76/2016) προβλέπει ότι τα άρθρα περί εξ αδιαθέτου διαδοχής, καταχωρημένων μεριδίων και αναξιότητας εφαρμόζονται επίσης και επί συμβαλλομένων σε καταχωρημένες σχέσεις συμβίωσης.

Τα δικαστήρια διαθέτουν την αποκλειστική αρμοδιότητα. Κατά γενικό κανόνα, τα ιταλικά δικαστήρια διαθέτουν διεθνή δικαιοδοσία όταν ο εναγόμενος κατοικεί (ως κατοικία ορισμένου προσώπου νοείται ο τόπος όπου το εν λόγω πρόσωπο έχει εγκαταστήσει το κύριο κέντρο των επαγγελματικών δραστηριοτήτων και των συμφερόντων του, άρθρο 43 ΑΚ) ή διαμένει (τόπος διαμονής ορισμένου προσώπου είναι ο τόπος συνήθους διαβίωσής του, άρθρο 43 ΑΚ) στην Ιταλία (άρθρο 3 του νόμου αριθ. 218 της 31/05/1995).

Επιπροσθέτως, στις υποθέσεις ακυρότητας και ακύρωσης του γάμου, προσωπικού χωρισμού και λύσης του γάμου, τα ιταλικά δικαστήρια διαθέτουν διεθνή δικαιοδοσία και όταν ο ένας από τους συζύγους διαθέτει την ιταλική υπηκοότητα ή ο γάμος τελέστηκε στην Ιταλία (άρθρο 32 του νόμου αριθ. 218 της 31/05/1995).