1.1. Ποιο είναι το δίκαιο που εφαρμόζεται αναφορικά με τις περιουσιακές σχέσεις ενός ζευγαριού; Ποια είναι τα κριτήρια/κανόνες που χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου; Ποιες διεθνείς συνθήκες πρέπει να τηρούνται σε ορισμένες χώρες;

Όσον αφορά την ακίνητη περιουσία, ισχύει ο κανόνας της lex rei sitae. Αυτό σημαίνει ότι το περιουσιακό αντικείμενο υπόκειται στο δίκαιο της χώρας στην οποία βρίσκεται.

1.2. Οι σύζυγοι έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν το εφαρμοστέο δίκαιο; Εάν ναι, ποιες αρχές διέπουν αυτή την επιλογή (π.χ. τα δίκαια προς επιλογή, οι τυπικές προϋποθέσεις, η αναδρομική ισχύς);

Δεν παρέχεται στους συζύγους η δυνατότητα επιλογής του δικαίου που θα ρυθμίζει τις περιουσιακές σχέσεις τους.

2.1. Παρακαλούμε περιγράψτε τις γενικές αρχές: Ποια αγαθά αποτελούν μέρος της κοινοκτημοσύνης περιουσιακών στοιχείων; Ποια αγαθά αποτελούν μέρος των ξεχωριστών περιουσιών των συζύγων;

Ελλείψει γαμήλιας σύμβασης, στις σχέσεις μεταξύ των συζύγων εφαρμόζεται το σύστημα της κοινοκτημοσύνης [άρθρο 1316 του μαλτέζικου Αστικού Κώδικα (ΑΚ)]. Στην κοινή περιουσία ανήκουν όλα τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτά κάθε σύζυγος με την εργασία του, οι καρποί της περιουσίας καθενός από τους συζύγους, και τα κινητά και ακίνητα περιουσιακά στοιχεία που αποκτώνται εξ επαχθούς αιτίας από οποιονδήποτε σύζυγο κατά τη διάρκεια του γάμου. Τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν από οποιονδήποτε σύζυγο είτε δια δωρεάς είτε μέσω κληρονομίας θεωρούνται προσωπική περιουσία του συζύγου στον οποίο δωρήθηκαν ή ο οποίος τα κληρονόμησε.

2.2. Υπάρχουν νομικές προϋποθέσεις σχετικά με την κατανομή των περιουσιακών στοιχείων;

Εάν δεν αποδεικνύεται άλλως, το σύνολο της περιουσίας που κατέχουν οι σύζυγοι ή που κατέχει ένας εξ αυτών τεκμαίρεται ότι ανήκει στην κοινή περιουσία (άρθρο 1321 παρ. 1 ΑΚ). Εάν δεν έχει συναφθεί γαμήλια σύμβαση, τεκμαίρεται ότι όλα τα κινητά και τα ακίνητα περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν εξ επαχθούς αιτίας από οποιονδήποτε από τους συζύγους κατά τη διάρκεια του γάμου ανήκουν σε ίσα μέρη σε αμφότερους τους συζύγους.

2.3. Οι σύζυγοι πρέπει να προβούν σε απογραφή των περιουσιακών στοιχείων; Εάν ναι, πότε και με ποιον τρόπο;

Ο νόμος δεν επιβάλλει τέτοια υποχρέωση. Ωστόσο, οι σύζυγοι είναι ελεύθεροι, στο πλαίσιο γαμήλιας σύμβασης, να συντάξουν απογραφή των περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν σε έκαστο εξ αυτών.

2.4. Ποιος είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων; Ποιος έχει δικαίωμα διάθεσης των περιουσιακών στοιχείων; Μπορεί ένας εκ των συζύγων να διαθέσει/διαχειριστεί την περιουσία μόνος του ή είναι απαραίτητη η συναίνεση του έτερου συζύγου (π.χ. στις περιπτώσεις διάθεσης της οικίας των συζύγων); Ποια είναι η επίδραση ενδεχόμενης απουσίας συναίνεσης στην εγκυρότητα μιας νομικής συναλλαγής και στο αντιτάξιμο κατά τρίτων;

Πράξεις συνήθους διαχείρισης της κοινής περιουσίας δύνανται να διενεργούνται από οποιονδήποτε από τους συζύγους. Ωστόσο, οι πράξεις έκτακτης διαχείρισης πρέπει να διενεργούνται από κοινού από τους συζύγους. Ο νόμος ρητά ορίζει τις πράξεις που θεωρείται ότι εμπίπτουν στην έκτακτη διαχείριση, για τις οποίες απαιτείται η συναίνεση αμφότερων των συζύγων (άρθρο 1322 ΑΚ).

Για παράδειγμα, η συναίνεση αμφότερων των συζύγων απαιτείται για τη διάθεση ακίνητων περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν στην κοινή περιουσία, καθώς και για τη διάθεση της συζυγικής οικίας, ακόμη και εάν αυτή ανήκει στον ένα μόνο από τους συζύγους. Στην περίπτωση που ορισμένη πράξη που έχρηζε της συναίνεσης αμφότερων των συζύγων διενεργηθεί από μόνο τον ένα σύζυγο χωρίς τη συναίνεση του άλλου, η εν λόγω πράξη θα υπόκειται σε ακύρωση κατόπιν αίτησης του μη συναινέσαντος συζύγου, εφόσον αφορούσε στη διάθεση ή στη σύσταση εμπράγματου ή προσωπικού δικαιώματος επί ακινήτου περιουσιακού στοιχείου. Στην περίπτωση που οι εν λόγω πράξεις αφορούν κινητά περιουσιακά στοιχεία, υπόκεινται σε ακύρωση μόνο εάν μεταβιβάζουν δικαιώματα επί των εν λόγω κινητών περιουσιακών στοιχείων από χαριστική αιτία (άρθρο 1326 ΑΚ).

2.5. Υπάρχουν δικαιοπραξίες που καταρτίζονται από τον ένα σύζυγο αλλά δεσμεύουν και τον άλλο;

Οι πράξεις συνήθους διαχείρισης της κοινής περιουσίας δύνανται να διενεργηθούν από τον ένα σύζυγο ενεργούντα μεμονωμένα, πλην όμως δεσμεύουν και τον άλλο σύζυγο.

2.6. Ποιος είναι υπεύθυνος για χρέη που συνάφθηκαν κατά τη διάρκεια του γάμου; Ποια περιουσιακά στοιχεία μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι πιστωτές προκειμένου να ικανοποιήσουν τις αξιώσεις τους;

Αμφότεροι οι σύζυγοι είναι από κοινού υπεύθυνοι για τις υποχρεώσεις που σχετίζονται με την κοινή περιουσία και για τις υποχρεώσεις που αναλήφθηκαν για τις ανάγκες της οικογένειας, υπέγγυες δε συναφώς είναι τόσο η κοινή περιουσία όσο και η προσωπική περιουσία των συζύγων (άρθρα 1327 και 1330 ΑΚ).

Οι υποχρεώσεις που σχετίζονται με την προσωπική περιουσία ορισμένου συζύγου αποτελούν προσωπικές υποχρεώσεις του εν λόγω συζύγου, ενώ το ίδιο ισχύει και για τις υποχρεώσεις που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο πράξεων έκτακτης διαχείρισης που διενεργήθηκαν χωρίς την αναγκαία συναίνεση του άλλου συζύγου. Οι πιστωτές προσωπικών υποχρεώσεων δύνανται για την ικανοποίηση των αξιώσεών τους να στραφούν κατά της προσωπικής περιουσίας του οφειλέτη συζύγου. Εάν αυτή δεν είναι επαρκής, ωστόσο, δύνανται επίσης να στραφούν κατά της κοινής περιουσίας, μόνο όμως έως το ποσό της αξίας του μεριδίου του οφειλέτη συζύγου στην κοινή περιουσία (άρθρο 1329 ΑΚ).

3.1. Ποιες διατάξεις μπορούν να τροποποιηθούν από ένα σύμφωνο και ποιες όχι; Ποια καθεστώτα που διέπουν τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων μπορούν να επιλεγούν;

Οι σύζυγοι είναι ελεύθεροι να συνάψουν γαμήλια σύμβαση με την οποία να επιλέγουν το σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεών τους. Η εν λόγω επιλογή μπορεί να είναι μεταξύ 1) του συστήματος της κοινοκτημοσύνης, 2) του συστήματος της περιουσιακής αυτοτέλειας και 3) του συστήματος της κοινοκτημοσύνης επί του υπολοίπου στο πλαίσιο χωριστής διαχείρισης. Σύμφωνα με το σύστημα της κοινοκτημοσύνης επί του υπολοίπου, η περιουσία που αποκτά έκαστος σύζυγος κατά τη διάρκεια του γάμου τηρείται και διοικείται από τον σύζυγο που την απέκτησε, ως εάν αυτός να ήταν ο αποκλειστικός κύριός της (άρθρο 1339 ΑΚ). Κατά τη λύση της κοινοκτημοσύνης επί του υπολοίπου, τα τελικά περιουσιακά υπόλοιπα των συζύγων που απομένουν μετά την αφαίρεση των υποχρεώσεων εξισώνονται (άρθρο 1341 ΑΚ).

3.2. Ποιες είναι οι τυπικές προϋποθέσεις και με ποιον πρέπει να επικοινωνήσω;

Η γαμήλια σύμβαση πρέπει να συναφθεί με δημόσιο έγγραφο. Για τη σύναψη γαμήλιας σύμβασης απαιτείται προσφυγή σε συμβολαιογράφο.

3.3. Πότε μπορεί να συναφθεί ένα σύμφωνο και πότε τίθεται σε ισχύ;

Εάν η γαμήλια σύμβαση συναφθεί πριν από τον γάμο, τίθεται σε ισχύ κατά τον χρόνο τέλεσης του γάμου. Ωστόσο, όσον αφορά τις σχέσεις με τους τρίτους, η γαμήλια σύμβαση τίθεται σε ισχύ από την ημερομηνία κατά την οποία ο συμβολαιογράφος θα καταχωρίσει την πράξη στο δημόσιο μητρώο. Εάν η γαμήλια σύμβαση συναφθεί μετά την τέλεση του γάμου, όσον αφορά τις μεταξύ των συζύγων σχέσεις, τίθεται σε ισχύ κατά την ημερομηνία της σύναψής της, ενώ, όσον αφορά τις σχέσεις με τους τρίτους, τίθεται σε ισχύ από την ημερομηνία κατά την οποία ο συμβολαιογράφος θα καταχωρίσει την πράξη στο δημόσιο μητρώο.

3.4. Μπορούν οι σύζυγοι να τροποποιήσουν ένα υπάρχον σύμφωνο; Εάν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις;

Ναι, η γαμήλια σύμβαση δύναται να τροποποιηθεί, όμως κάθε τροποποίηση που θα πραγματοποιηθεί μετά την τέλεση του γάμου χρήζει της συναίνεσης του δικαστή που προεδρεύει του δικαστηρίου εκούσιας δικαιοδοσίας. Οι υπάρχοντες πιστωτές που διατηρούν αξίωση γεννηθείσα πριν από την τροποποίηση δεν επηρεάζονται από αυτήν.

3.5. Σύμφωνα με την εθνική σας νομοθεσία, είναι δυνατόν να αποκτήσει αναδρομική ισχύ η γαμική σύμβαση που συνάπτεται από τους συζύγους κατά τη διάρκεια του γάμου;

Σύμφωνα με το δίκαιο της Μάλτας, ένα συμβόλαιο συζυγικού καθεστώτος έχει ισχύ από την ημέρα υπογραφής του και, επομένως, δεν μπορεί να έχει αναδρομική ισχύ.

Οι γαμήλιες συμβάσεις πρέπει να καταχωρίζονται από τον συμβολαιογράφο εντός 15 ημερών από την ημερομηνία σύναψής τους.

4.1. Μπορούν να υπάρχουν μία ή περισσότερες καταχωρήσεις περιουσιακών στοιχείων των συζύγων στη χώρα σας; Πού;

Υφίσταται μόνο ένα μητρώο. Πρόκειται για το δημόσιο μητρώο που τελεί υπό τη διαχείριση του Υπουργείου Δικαιοσύνης.

4.2. Ποια έγγραφα καταχωρούνται; Ποιες πληροφορίες καταχωρούνται;

Πρέπει να καταχωρίζονται οι ακόλουθες πληροφορίες: το γεγονός της σύναψης γαμήλιας σύμβασης, η ημερομηνία της πράξης, τα στοιχεία των συμβαλλόμενων μερών και ο τύπος του συστήματος ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων συζύγων που επέλεξαν τα μέρη για τη ρύθμιση των περιουσιακών σχέσεών τους.

4.3. Ποιος και με ποιον τρόπο μπορεί να έχει πρόσβαση στις πληροφορίες του μητρώου;

Οι πληροφορίες του δημόσιου μητρώου είναι προσβάσιμες σε κάθε πρόσωπο που θα υποβάλει σχετική αίτηση. Απαιτείται η υποβολή ενός απλού εγγράφου αιτήματος στο μητρώο και παρέχεται επίσημη απάντηση εντός 10 ημερών από το αίτημα. Οι συμβολαιογράφοι διαθέτουν ηλεκτρονική πρόσβαση στο μητρώο και δύνανται να λαμβάνουν άμεσες απαντήσεις.

4.4. Ποια είναι τα νομικά αποτελέσματα μιας εγγραφής (εγκυρότητα, αντιτάξιμο);

Το βασικό αποτέλεσμα είναι ότι οι τρίτοι (ιδίως οι πιστωτές) τεκμαίρεται ότι γνωρίζουν την ύπαρξη της γαμήλιας σύμβασης.

4.5. Γαμική συμβαση που συνήφθη στην αλλοδαπή σύμφωνα με αλλοδαπή νομοθεσία είναι δυνατόν να καταχωριστεί στη χώρα σας; Εάν ναι, βάσει ποιων όρων ή τυπικών προϋποθέσεων;

Σύμφωνα με το δίκαιο της Μάλτας, δεν είναι δυνατή η καταχώρηση ενός συμβολαίου γάμου που έχει συνταχθεί στο εξωτερικό, παρόλο που είναι αναγνωρισμένο. Θα πρέπει να προσκομιστεί επίσημη μετάφραση στον Συμβολαιογράφο.

5.1. Με ποιον τρόπο διαχωρίζεται η περιουσία (εμπράγματα δικαιώματα σε ακίνητα);

Αυτό εξαρτάται από το επιλεγέν σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων. Εάν πρόκειται για κατ' αντιδικία διαζύγιο/χωρισμό, είναι το δικαστήριο που αποφασίζει για τον τρόπο διανομής της περιουσίας. Εάν δεν υφίσταται αντιδικία, αποφασίζουν οι ίδιοι οι σύζυγοι, υπό την επιφύλαξη της κύρωσης της συμφωνίας τους από το δικαστήριο. Το άρθρο 1333 του Αστικού Κώδικα ορίζει ότι η κοινή περιουσία διανέμεται μέσω της παραχώρησης σε καθέναν από τους συζύγους του μισού του ενεργητικού που περιλαμβάνεται στην κοινή περιουσία.

5.2. Ποιος είναι υπεύθυνος για τα υπάρχοντα χρέη μετά το διαζύγιο/χωρισμό;

Αυτό εξαρτάται από το επιλεγέν σύστημα ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων. Εάν πρόκειται για κατ' αντιδικία διαζύγιο/χωρισμό, είναι το δικαστήριο που αποφασίζει για τον τρόπο διανομής της περιουσίας. Εάν δεν υφίσταται αντιδικία, αποφασίζουν οι ίδιοι οι σύζυγοι, υπό την επιφύλαξη της κύρωσης της συμφωνίας τους από το δικαστήριο. Το άρθρο 1333 του Αστικού Κώδικα ορίζει ότι στην περίπτωση διανομής της κοινής περιουσίας έκαστος σύζυγος αναλαμβάνει το μισό του παθητικού που περιλαμβάνεται στην κοινή περιουσία.

5.3. Πρέπει ο ένας σύζυγος να εγείρει αξίωση για αντισταθμιστική πληρωμή;

Βάσει του συστήματος της κοινοκτημοσύνης, έκαστος σύζυγος οφείλει να αποζημιώσει την κοινή περιουσία εάν έχει χρησιμοποιήσει στοιχεία της κοινής περιουσίας για την εκπλήρωση ίδιων αυτού υποχρεώσεων (άρθρο 1331 παρ. 1 ΑΚ). Σε περίπτωση που στοιχεία της προσωπικής περιουσίας ορισμένου συζύγου χρησιμοποιήθηκαν για την εκπλήρωση υποχρεώσεων της κοινής περιουσίας, ο εν λόγω σύζυγος δικαιούται αποζημίωσης (άρθρο 1331 παρ. 2 ΑΚ). Η εν λόγω αποζημίωση παρέχεται μέσω της εκχώρησης χρημάτων (άρθρο 1331 παρ. 3 ΑΚ).

Αυτό εξαρτάται από το εάν ο προαποβιώσας σύζυγος απεβίωσε αδιάθετος ή έχοντας συντάξει διαθήκη. Οι σύζυγοι διαθέτουν το δικαίωμα να ονομάσουν με διαθήκη ο ένας τον άλλο καθολικό διάδοχο ολόκληρης της κληρονομιαίας περιουσίας τους. Στην περίπτωση αυτή, οι κατιόντες του αποβιώσαντος συζύγου δύνανται να αξιώσουν την καταβολή της νόμιμης μοίρας που τους επιφυλάσσεται (αν και στην πράξη σπάνια προβάλλεται η εν λόγω αξίωση). Στην περίπτωση εξ αδιαθέτου διαδοχής, εάν ο αποβιώσας αφήνει κατιόντες, τα τέκνα (ή οι κατιόντες αυτών εάν τα τέκνα είχαν ήδη αποβιώσει κατά τον χρόνο του θανάτου του συζύγου) λαμβάνουν το μισό της κληρονομιαίας περιουσίας, ενώ στο άλλο μισό καλείται ο επιζών σύζυγος (άρθρο 808 παρ. 1 ΑΚ). Ο επιζών σύζυγος διαθέτει επίσης το δικαίωμα να εξακολουθήσει να διαμένει στην κύρια κατοικία του (άρθρο 633 ΑΚ). Εάν ο αποβιώσας δεν αφήνει τέκνα ή άλλους κατιόντες, ο επιζών σύζυγος καλείται ως μοναδικός κληρονόμος (άρθρο 810 ΑΚ).

Όχι.

eΟ πρόσφατα θεσπισθείς νόμος περί συμβίωσης, κεφάλαιο 571 της νομοθεσίας της Μάλτας, περιέχει ειδικές διατάξεις για τη «συνήθη, κύρια, κοινή κατοικία» μόνον στην περίπτωση των καταχωρημένων σχέσεων συμβίωσης.

Εάν κάποιος από τους καταχωρημένους συμβαλλόμενους αποβιώσει, εφόσον η κοινή οικία αποτελούσε κοινή ιδιοκτησία, ο επιζών έχει δικαίωμα να εξακολουθήσει να κατοικεί εκεί ισοβίως ή έως ότου τελέσει γάμο, αστική ένωση ή συνάψει άλλου είδους καταχωρημένη σχέση συμβίωσης.

Εάν η κοινή οικία αποτελούσε ιδιοκτησία του καταχωρημένου συμβαλλόμενου μέρους που απεβίωσε, ο επιζών έχει δικαίωμα να εξακολουθήσει να κατοικεί στην εν λόγω οικία για διάστημα ίσο με τον αριθμό των ετών που διήρκεσε η συμβίωση, εφόσον το διάστημα αυτό δεν υπερβαίνει τα 15 έτη. Παράλληλα, η νομοθεσία ορίζει επίσης ότι στον επιζώντα αναγνωρίζεται ισοβίως το εν λόγω δικαίωμα οίκησης ή έως ότου αυτός/αυτή τελέσει γάμο, αστική ένωση ή συνάψει άλλου είδους καταχωρημένη σχέση συμβίωσης.

Αναφορικά με την κινητή περιουσία, ο νόμος δημιουργεί μαχητό τεκμήριο ότι οι σύντροφοι που συμβιούν έχουν ίσα δικαιώματα επί των κινητών που βρίσκονται στη «συνήθη, κύρια, κοινή κατοικία» και τα οποία έχουν αποκτηθεί κατά τη διάρκεια της συμβίωσης.

Εκτός του πεδίου εφαρμογής του κανονισμού αριθ. 2201/2003 της ΕΕ, τα μαλτέζικα δικαστήρια διαθέτουν διεθνή δικαιοδοσία στις υποθέσεις διαζυγίου εάν τουλάχιστον ο ένας από τους συζύγους κατοικούσε στη Μάλτα κατά την ημερομηνία υποβολής της αγωγής διαζυγίου ενώπιον του αρμόδιου πολιτικού δικαστηρίου ή εάν τουλάχιστον ο ένας από τους συζύγους διατηρούσε συνήθη διαμονή στη Μάλτα για διάστημα ενός έτους αμέσως πριν από την υποβολή της αγωγής διαζυγίου.