1.1. Ποιο είναι το δίκαιο που εφαρμόζεται αναφορικά με τις περιουσιακές σχέσεις ενός ζευγαριού; Ποια είναι τα κριτήρια/κανόνες που χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου; Ποιες διεθνείς συνθήκες πρέπει να τηρούνται σε ορισμένες χώρες;

Οι προσωπικές και οι περιουσιακές σχέσεις των συζύγων διέπονται από το δίκαιο του κράτους του οποίου οι σύζυγοι είναι πολίτες. Εάν οι σύζυγοι είναι πολίτες διαφορετικών κρατών, οι εν λόγω σχέσεις τους διέπονται από το σλοβακικό δίκαιο.  Το γαμικό σύμφωνο διέπεται  από το εφαρμοστέο στις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων κατά τον χρόνο σύναψης της σύμβασης δίκαιο [άρθρο 21 Zákona o medzinárodnom práve súkromnom a procesnom (ZMPS) – Νόμος περί ιδιωτικού διεθνούς και διεθνούς δικονομικού δικαίου].

1.2. Οι σύζυγοι έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν το εφαρμοστέο δίκαιο; Εάν ναι, ποιες αρχές διέπουν αυτή την επιλογή (π.χ. τα δίκαια προς επιλογή, οι τυπικές προϋποθέσεις, η αναδρομική ισχύς);

Επιλογή του εφαρμοστέου δικαίου δεν είναι δυνατή στη Σλοβακία.

2.1. Παρακαλούμε περιγράψτε τις γενικές αρχές: Ποια αγαθά αποτελούν μέρος της κοινοκτημοσύνης περιουσιακών στοιχείων; Ποια αγαθά αποτελούν μέρος των ξεχωριστών περιουσιών των συζύγων;

Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, οι σύζυγοι διατηρούν αδιαίρετη συγκυριότητα επί της κοινής περιουσίας, γεγονός που σημαίνει ότι τα μερίδια κυριότητας των συζύγων δεν προσδιορίζονται ποσοτικά. Όλα τα υλικά περιουσιακά στοιχεία (κινητά και ακίνητα), τα δικαιώματα και τα λοιπά περιουσιακά στοιχεία που αποκτώνται νόμιμα από έναν από τους συζύγους κατά τη διάρκεια του γάμου εντάσσονται στην κοινή περιουσία, με την εξαίρεση:

• των περιουσιακών στοιχείων που αποκτώνται από κληρονομία,
• των περιουσιακών στοιχείων που αποκτώνται με δωρεά,
• των περιουσιακών στοιχείων που, λαμβανομένης υπόψη της φύσης τους, εξυπηρετούν τις προσωπικές ανάγκες ή το επάγγελμα του ενός μόνο από τους συζύγους,
• των περιουσιακών στοιχείων που επιστράφηκαν βάσει των κανόνων περί επιστροφής περιουσιών στον σύζυγο στον οποίο ανήκε το επιστραφέν περιουσιακό στοιχείο πριν από τη σύναψη του γάμου ή στον οποίο επιστράφηκε το περιουσιακό στοιχείο ως νόμιμο διάδοχο του αρχικού κυρίου του. [άρθρο 143 Občianskeho zákonníka (OZ) – Αστικός Κώδικας]

2.2. Υπάρχουν νομικές προϋποθέσεις σχετικά με την κατανομή των περιουσιακών στοιχείων;

Δεν υφίστανται τέτοια νόμιμα τεκμήρια.

2.3. Οι σύζυγοι πρέπει να προβούν σε απογραφή των περιουσιακών στοιχείων; Εάν ναι, πότε και με ποιον τρόπο;

Δεν υφίσταται υποχρέωση σύνταξης απογραφής περιουσιακών στοιχείων.

2.4. Ποιος είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων; Ποιος έχει δικαίωμα διάθεσης των περιουσιακών στοιχείων; Μπορεί ένας εκ των συζύγων να διαθέσει/διαχειριστεί την περιουσία μόνος του ή είναι απαραίτητη η συναίνεση του έτερου συζύγου (π.χ. στις περιπτώσεις διάθεσης της οικίας των συζύγων); Ποια είναι η επίδραση ενδεχόμενης απουσίας συναίνεσης στην εγκυρότητα μιας νομικής συναλλαγής και στο αντιτάξιμο κατά τρίτων;

Τα περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν στην κοινή περιουσία δύνανται να χρησιμοποιούνται από αμφότερους τους συζύγους, πλην εάν αυτοί συμφωνήσουν διαφορετικά.

Περαιτέρω, οι σύζυγοι βαρύνονται από κοινού με τις δαπάνες που πραγματοποιούνται για τα κοινά περιουσιακά στοιχεία, ή τη χρήση, ή τη συντήρησή τους (άρθρο 144 OZ). Σε περίπτωση που τις σχετικές δαπάνες κάλυψε μόνο ο ένας σύζυγος από την προσωπική περιουσία του, δικαιούται να ζητήσει επιστροφή των δαπανών του στο πλαίσιο της διανομής της κοινής περιουσίας.

Σε περίπτωση που οι σύζυγοι δεν συμφωνούν ως προς τον τρόπο χρήσης ορισμένου κοινού περιουσιακού στοιχείου ή ως προς την εκκαθάριση δαπανών που πρέπει να πραγματοποιηθούν για το περιουσιακό στοιχείο, κάθε σύζυγος δύναται να προσφύγει στο δικαστήριο για την επίλυση της διαφοράς. Τα συνήθη ζητήματα αναφορικά με την κοινή περιουσία δύνανται να διακανονίζονται από οποιονδήποτε έναν από τους συζύγους. Ο όρος «σύνηθες ζήτημα» δεν ορίζεται στον Αστικό Κώδικα, με αποτέλεσμα να απαιτείται να ληφθούν υπόψη η νομολογιακή πρακτική και οι περιστάσεις κάθε επιμέρους περίπτωσης. Στη νομολογία, για παράδειγμα, δεν θεωρούνται συνήθη ζητήματα η σύναψη σύμβασης μίσθωσης και η αγορά ή πώληση ακινήτων ή άλλων στοιχείων υψηλής αξίας. Στις λοιπές περιπτώσεις απαιτείται η συναίνεση αμφότερων των συζύγων, άλλως η δικαιοπραξία είναι άκυρη, υπό τον όρο ότι ο άλλος σύζυγος ή ο λήπτης της σχετικής δήλωσης βούλησης προβάλλει την ακυρότητά της.

2.5. Υπάρχουν δικαιοπραξίες που καταρτίζονται από τον ένα σύζυγο αλλά δεσμεύουν και τον άλλο;

Δικαιοπραξίες σχετικά με την κοινή περιουσία που αφορούν συνήθη ζητήματα δύνανται να συναφθούν από οποιονδήποτε από τους συζύγους και δεσμεύουν αμφότερους τους συζύγους από κοινού και εις ολόκληρον.

2.6. Ποιος είναι υπεύθυνος για χρέη που συνάφθηκαν κατά τη διάρκεια του γάμου; Ποια περιουσιακά στοιχεία μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι πιστωτές προκειμένου να ικανοποιήσουν τις αξιώσεις τους;

Όσον αφορά τις δικαιοπραξίες σχετικά με την κοινή περιουσία, αμφότεροι οι σύζυγοι αποκτούν δικαιώματα και δεσμεύονται από κοινού και εις ολόκληρον (άρθρο 145 παρ. 2 OZ). Για παράδειγμα, έκαστος σύζυγος υποχρεούται να καταβάλει το πλήρες ποσό οφειλής που σχετίζεται με την κοινή περιουσία και ο δανειστής δικαιούται να αξιώσει την καταβολή της οφειλής από αμφότερους τους συζύγους, από τον καθένα χωριστά ή και από τους δύο από κοινού.

Εκτός της σφαίρας της κοινής περιουσίας, οι σύζυγοι ενεργούν ανεξάρτητα. Ο νόμος προβλέπει ότι η αξίωση δανειστή του ενός συζύγου που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου μπορεί να ικανοποιηθεί στο πλαίσιο της διαδικασίας εκτέλεσης από την κοινή περιουσία. Όταν αργότερα η κοινή περιουσία διανεμηθεί, έκαστος σύζυγος οφείλει να αποκαταστήσει ό,τι δαπανήθηκε από την κοινή περιουσία προς όφελος της προσωπικής περιουσίας του (άρθρο 150 OZ) (βλ. υπό το ερώτημα 5.1).

3.1. Ποιες διατάξεις μπορούν να τροποποιηθούν από ένα σύμφωνο και ποιες όχι; Ποια καθεστώτα που διέπουν τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων μπορούν να επιλεγούν;

Μετά τη σύναψη του γάμου, οι σύζυγοι δύνανται να συμφωνήσουν τη διεύρυνση ή τον περιορισμό της κοινοκτημοσύνης που προβλέπεται από το νόμο.

Ως διεύρυνση νοείται ότι οι σύζυγοι δύνανται να συμφωνήσουν ότι η κοινή περιουσία θα περιλαμβάνει και περιουσιακά στοιχεία που άλλως θα ανήκαν στην προσωπική περιουσία των συζύγων (για παράδειγμα, περιουσιακά στοιχεία που λήφθηκαν ως δωρεά, από κληρονομία ή σε υποκατάσταση περιουσιακών στοιχείων που είχαν αποκτηθεί πριν από τη σύναψη του γάμου). Ως περιορισμός νοείται ότι οι σύζυγοι δύνανται να συμφωνήσουν ότι τμήματα της κοινής περιουσίας (για παράδειγμα, οι καρποί, τα ωφελήματα και τα έσοδα από ορισμένο περιουσιακό στοιχείο που ανήκει αποκλειστικά στον ένα σύζυγο) θα εξαιρούνται από την κοινή περιουσία.

Ομοίως, οι σύζυγοι δύνανται να ρυθμίσουν με συμφωνία τους ζητήματα σχετικά με τη διαχείριση της κοινής περιουσίας (άρθρο 143a παρ.1 OZ), για παράδειγμα, δύνανται να ορίσουν ότι την κοινή περιουσία ή συγκεκριμένα περιουσιακά στοιχεία θα διαχειρίζονται αμφότεροι οι σύζυγοι ή μόνο ένας εξ αυτών. Στην περίπτωση που ο ένας σύζυγος προβεί στη διάθεση ορισμένου περιουσιακού στοιχείου που εξαιρείται από την από κοινού διαχείριση, ο άλλος σύζυγος δεν δύναται να προβάλει ακυρότητα της διάθεσης. Οι εν λόγω τροποποιήσεις του νόμιμου πεδίου εφαρμογής της κοινοκτημοσύνης δύνανται να ισχύουν μόνο για περιουσιακά στοιχεία αποκτηθέντα μετά τη σύναψη της σχετικής συμφωνίας.

Οι σύζυγοι δύνανται να συμφωνήσουν αναστελλόμενη κοινοκτημοσύνη, στην οποία η κοινοκτημοσύνη δεν καθιερώνεται  έως ότου ο γάμος παύσει να υφίσταται. Στην περίπτωση αυτή, η συμφωνία δεν τροποποιεί την έκταση της κοινοκτημοσύνης, αλλά τον χρόνο καθιέρωσής  της. Κατά τη διάρκεια του γάμου, έκαστος σύζυγος αποκτά την αποκλειστική κυριότητα επί των εκάστοτε περιουσιακών στοιχείων του και μόνο κατά τον χρόνο που ο γάμος παύσει να υφίσταται, όλα τα πράγματα και δικαιώματα δημιουργούν το σύνολο της κοινής περιουσίας, η οποία κατόπιν εκκαθαρίζεται.

3.2. Ποιες είναι οι τυπικές προϋποθέσεις και με ποιον πρέπει να επικοινωνήσω;

Για τη σύναψη, τροποποίηση ή κατάργηση του γαμικού συμφώνου που περιγράφεται ανωτέρω απαιτείται δημόσιο έγγραφο καταρτισθέν από συμβολαιογράφο αστικού δικαίου.

3.3. Πότε μπορεί να συναφθεί ένα σύμφωνο και πότε τίθεται σε ισχύ;

Το σλοβακικό δίκαιο δεν προβλέπει τα προγαμιαία συμβόλαια. Ως εκ τούτου, οι γαμήλιες συμβάσεις δύνανται να συνάπτονται μόνο μετά την τέλεση του γάμου. Στην περίπτωση που η σύμβαση αφορά ακίνητο, τίθεται σε ισχύ μόνο μετά την καταχώρισή της στο κτηματολόγιο.

3.4. Μπορούν οι σύζυγοι να τροποποιήσουν ένα υπάρχον σύμφωνο; Εάν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις;

Η σύμβαση δύναται να τροποποιηθεί οποτεδήποτε κατά τη διάρκεια του γάμου. Η τροποποιητική σύμβαση πρέπει, ομοίως, να περιβάλλεται τον τύπο του συνταχθέντος από συμβολαιογράφο αστικού δικαίου δημοσίου εγγράφου για να είναι έγκυρη.

3.5. Σύμφωνα με την εθνική σας νομοθεσία, είναι δυνατόν να αποκτήσει αναδρομική ισχύ η γαμική σύμβαση που συνάπτεται από τους συζύγους κατά τη διάρκεια του γάμου;

Το νομικό σύστημα της Σλοβακίας αναγνωρίζει μόνο συμβόλαια για την επέκταση ή τη μείωση του νομικού καθεστώτος των συζύγων. Αυτά τα συμβόλαια δεν έχουν αναδρομική ισχύ και μπορούν να συναφθούν μόνο κατά τη διάρκεια του γάμου.

Στη Σλοβακία δεν υφίστανται ειδικά μητρώα για τις γαμήλιες συμβάσεις. Οι συμβάσεις που περιβάλλονται τον τύπο του δημοσίου εγγράφου καταχωρίζονται στο κεντρικό συμβολαιογραφικό μητρώο δημοσίων εγγράφων, το οποίο τηρείται από τον συμβολαιογραφικό σύλλογο της Σλοβακικής Δημοκρατίας. Ο κάτοχος του δημοσίου εγγράφου δύναται να το επαληθεύσει επισκεπτόμενος τον δικτυακό τόπο του συμβολαιογραφικού συλλόγου και ελέγχοντας εάν το δημόσιο έγγραφο εκδόθηκε στη Σλοβακική Δημοκρατία και το όνομα του συμβολαιογράφου που το συνέταξε. Τα περιεχόμενα του δημοσίου εγγράφου δεν είναι δημοσίως διαθέσιμα.

4.5. Γαμική συμβαση που συνήφθη στην αλλοδαπή σύμφωνα με αλλοδαπή νομοθεσία είναι δυνατόν να καταχωριστεί στη χώρα σας; Εάν ναι, βάσει ποιων όρων ή τυπικών προϋποθέσεων;

Στη Σλοβακία δεν υπάρχει μητρώο συμβολαίων για περιουσιακά καθεστώτα συζύγων.

5.1. Με ποιον τρόπο διαχωρίζεται η περιουσία (εμπράγματα δικαιώματα σε ακίνητα);

Ελλείψει συμφωνίας που να ορίζει άλλως, η λύση του γάμου συνεπιφέρει τη λύση του καθεστώτος κοινοκτημοσύνης, γεγονός που οδηγεί στη διανομή της κοινής περιουσίας (άρθρο 148 παρ.1 OZ). Η διανομή πραγματοποιείται βάσει συμφωνίας μεταξύ των μερών ή από το δικαστήριο κατόπιν αίτησης ενός από τους συζύγους. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι τα μερίδια των συζύγων είναι ίσα. Έκαστος σύζυγος δικαιούται να αξιώσει την επιστροφή των δαπανών στις οποίες προέβη για την κοινή περιουσία από την προσωπική περιουσία του και, αντιστοίχως, υποχρεούται να επιστρέψει κάθε ποσό που δαπάνησε από την κοινή περιουσία για την προσωπική περιουσία του. Για τη διανομή της κοινής περιουσίας, πέραν της μέριμνας που έκαστος σύζυγος παρέσχε στην οικογένεια και της συμβολής εκάστου συζύγου στην απόκτηση και συντήρηση της κοινής περιουσίας, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ιδίως οι ανάγκες των τυχόν ανήλικων τέκνων. Για τον προσδιορισμό του βαθμού της προσπάθειας που κατέβαλε έκαστος σύζυγος, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η παρασχεθείσα φροντίδα για τα κοινά τέκνα και τη διαχείριση του κοινού νοικοκυριού (άρθρο 150 OZ).

Εάν εντός τριών ετών από τη λύση της κοινοκτημοσύνης δεν επιτευχθεί συμφωνία για τη διανομή και κανείς από τους συζύγους δεν έχει υποβάλει αίτηση στο δικαστήριο για την έκδοση απόφασης διανομής της κοινής περιουσίας, τεκμαίρεται ότι τα κινητά της κοινής περιουσίας ανήκουν στον σύζυγο που εκάστοτε τα χρησιμοποιεί για τις ανάγκες του, τις ανάγκες της οικογένειας ή τις ανάγκες του νοικοκυριού ως αποκλειστικός κύριος. Όσον αφορά τα λοιπά κινητά και τα ακίνητα περιουσιακά στοιχεία, αυτά ανήκουν στη συγκυριότητα των συζύγων, των οποίων τα μερίδια είναι ίσα. Το αυτό ισχύει και ως προς τα λοιπά κοινά περιουσιακά δικαιώματα των συζύγων, όπως τα δικαιώματά τους επί κοινών καταθέσεων και απαιτήσεων (άρθρο 149 παρ. 4 ΟΚ).

5.2. Ποιος είναι υπεύθυνος για τα υπάρχοντα χρέη μετά το διαζύγιο/χωρισμό;

Η άκαρπη παρέλευση της τριετίας για τη διανομή δημιουργεί το νόμιμο τεκμήριο ότι οι πρώην σύζυγοι βαρύνονται κατ' ίσα μέρη για τις υφιστάμενες υποχρεώσεις. Στην περίπτωση εξωδικαστικής συμφωνίας μεταξύ των συζύγων ή δικαστικού συμβιβασμού, ρυθμίζεται επίσης το ζήτημα των υποχρεώσεων που αναλήφθηκαν κατά τη διάρκεια του γάμου και που απορρέουν από πράξεις από κοινού διαχείρισης των συζύγων. Ο εν λόγω διακανονισμός επιφέρει αποτελέσματα μόνο στις μεταξύ των συζύγων σχέσεις και όχι σε ό,τι αφορά τους τρίτους. Ως εκ τούτου, οι τρίτοι διατηρούν το δικαίωμα να αξιώσουν την εκπλήρωση υποχρέωσης από οποιονδήποτε από τους πρώην συζύγους.

5.3. Πρέπει ο ένας σύζυγος να εγείρει αξίωση για αντισταθμιστική πληρωμή;

Έκαστος σύζυγος δικαιούται να ζητήσει την επιστροφή δαπανών στις οποίες προέβη για την κοινή περιουσία από την προσωπική περιουσία του. Η εν λόγω αξίωση θα πρέπει να ικανοποιείται από το μερίδιο του άλλου συζύγου στην κοινή περιουσία.

Κατά την εκκαθάριση της κοινής περιουσίας, τα περιουσιακά στοιχεία της θα πρέπει να διανέμονται μεταξύ των συζύγων κατά την αναλογία που αντιστοιχεί στο μέγεθος των μεριδίων τους. Σε περίπτωση που η αξία των περιουσιακών στοιχείων που αποδίδονται σε ορισμένο σύζυγο είναι υψηλότερη από αυτήν του μεριδίου του στην κοινή περιουσία, αυτός υποχρεούται να αποδώσει τη διαφορά στον άλλο σύζυγο σε χρήμα.

Στην περίπτωση θανάτου του ενός συζύγου, η εκκαθάριση της κοινής περιουσίας (που δεν έχει δρομολογηθεί στο πλαίσιο δικαστικής διαδικασίας) πραγματοποιείται στο πλαίσιο της κληρονομικής διαδικασίας, την οποία διαχειρίζεται συμβολαιογράφος αστικού δικαίου ως εντεταλμένος του δικαστηρίου.

Αφού ο επιζών σύζυγος λάβει το μερίδιό του από την κοινή περιουσία (συνήθως λαμβάνει το μισό αυτής), δικαιούται επίσης να κληθεί ως κληρονόμος στην κληρονομιαία περιουσία του θανόντος. Εάν ο επιζών σύζυγος κληρονομεί μαζί με κατιόντες (π.χ. τέκνα) του θανόντος. λαμβάνει το ίδιο μερίδιο με κάθε τέκνο. Εάν δεν υφίστανται κατιόντες και ο επιζών σύζυγος κληρονομεί μαζί με τους γονείς του θανόντος. λαμβάνει τουλάχιστον το μισό της κληρονομιαίας περιουσίας.

Όχι.

Η σλοβακική έννομη τάξη δεν αναγνωρίζει καταχωρισμένες ή μη καταχωρισμένες σχέσεις συμβίωσης.

Όσον αφορά το διαζύγιο, την ακυρότητα του γάμου, ή την αναγνώριση της ύπαρξης ή μη γάμου, το περιφερειακό δικαστήριο της περιφέρειας όπου οι σύζυγοι είχαν την τελευταία κοινή κατοικία τους είναι αρμόδιο, εάν τουλάχιστον ο ένας από τους συζύγους εξακολουθεί να διαμένει εκεί. Εάν δεν υφίσταται τέτοιο δικαστήριο, αρμόδιο είναι το δικαστήριο της γενικής δωσιδικίας του εναγομένου και, εάν δεν υφίσταται ούτε τέτοιο δικαστήριο, αρμόδιο είναι το δικαστήριο της γενικής δωσιδικίας του ενάγοντος [άρθρο 88 Občianskeho súdneho poriadku (OSP) – Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας]. Το δικαστήριο της γενικής δωσιδικίας ορισμένου πολίτη είναι το δικαστήριο στην περιφέρεια του οποίου ο εν λόγω πολίτης διατηρεί την κατοικία του και, εάν δεν διαθέτει κατοικία, το δικαστήριο στην περιφέρεια του οποίου ο εν λόγω πολίτης διαμένει.

Όσον αφορά την εκκαθάριση της κοινής περιουσίας των συζύγων ή άλλης περιουσίας μετά το διαζύγιο ή την κατάργηση της από κοινού μίσθωσης οικίας, αρμόδιο είναι το δικαστήριο που επιλαμβάνεται του διαζυγίου. Σε σχέση με τις γαμικές διαφορές, διεθνής δικαιοδοσία των σλοβακικών δικαστηρίων υφίσταται εάν τουλάχιστον ένας από τους συζύγους αποτελεί πολίτη της Σλοβακικής Δημοκρατίας. Εάν κανείς από τους συζύγους δεν είναι Σλοβάκος πολίτης, τα σλοβακικά δικαστήρια διαθέτουν δικαιοδοσία:

• εάν τουλάχιστον ένας από τους συζύγους κατοικεί στη Σλοβακία και η απόφαση του δικαστηρίου δύναται να αναγνωριστεί στα εγχώρια δικαστήρια αμφότερων των συζύγων, ή
• εάν τουλάχιστον ένας από τους συζύγους κατοικεί στη Σλοβακική Δημοκρατία για μακρό χρονικό διάστημα, ή
• όσον αφορά την ακυρότητα γάμου, εάν οι σύζυγοι διαβιούν στη Σλοβακική Δημοκρατία. (άρθρο 38 ZMPS)