1.1. Ποιο είναι το δίκαιο που εφαρμόζεται αναφορικά με τις περιουσιακές σχέσεις ενός ζευγαριού; Ποια είναι τα κριτήρια/κανόνες που χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό του εφαρμοστέου δικαίου; Ποιες διεθνείς συνθήκες πρέπει να τηρούνται σε ορισμένες χώρες;

Τα περιουσιακά στοιχεία που οι σύζυγοι αποκτούν κατά τη διάρκεια του γάμου είναι τα κοινά περιουσιακά στοιχεία τους, ακόμη και αν ένας εξ αυτών δεν είχε ατομικά εισοδήματα, επειδή σπούδαζε, φρόντιζε το νοικοκυριό ή τα παιδιά κ.λπ., εκτός εάν το γαμικό σύμφωνο ή ο νόμος ορίζει κάτι διαφορετικό.

Κάθε περιουσιακό στοιχείο το οποίο αποκτάται κατά τη διάρκεια του γάμου, εκτός εκείνων που προορίζονται για ατομική χρήση και εκτός των εξαιρέσεων που προβλέπονται στο άρθρο 57 του Οικογενειακού Κώδικα της Ουκρανίας, θεωρείται ότι περιλαμβάνεται στα κοινά περιουσιακά στοιχεία των συζύγων.

Το τεκμήριο αυτό θεσπίζεται στο άρθρο 368 του Αστικού Κώδικα της Ουκρανίας και στο άρθρο 60 του Οικογενειακού Κώδικα της Ουκρανίας. Η ισχύουσα ουκρανική νομοθεσία εφαρμόζει την αρχή του «ενιαίου καθεστώτος των αποτελεσμάτων του γάμου», κατά την οποία όλες οι έννομες σχέσεις (προσωπικές και περιουσιακές) των συζύγων υπόκεινται στο καθεστώς των γενικών αποτελεσμάτων που παράγει ο γάμος. Η διάταξη αυτή περιέχεται, μεταξύ άλλων στις συστάσεις της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης του 1981 «σχετικά με τα δικαιώματα των συζύγων όσον αφορά τη συντήρηση του νοικοκυριού και τη χρήση της οικογενειακής στέγης».

Η Ουκρανία κύρωσε τη Σύμβαση περί δικαστικής συνδρομής και νομικών σχέσεων σε ζητήματα αστικού, οικογενειακού και ποινικού δικαίου που υπογράφηκε το 1993 στο Μινσκ (http://zakon3.rada.gov.ua/laws/show/997_009).

Η Ουκρανία έχει υπογράψει επίσης τις συμφωνίες για τη δικαστική συνδρομή στις οικογενειακές σχέσεις με χώρες όπως

• η Λιθουανία (http://zakon3.rada.gov.ua/laws/show/440_002),
• το Ουζμπεκιστάν (http://zakon3.rada.gov.ua/laws/show/860_013), 
• η Φινλανδία (http://zakon2.rada.gov.ua/laws/show/246_008), 
• η Αλβανία (http://zakon2.rada.gov.ua/laws/show/246_008), με την οποία ρυθμίζονται τα ζητήματα κυριότητας που ανακύπτουν μεταξύ των συζύγων.

Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι οι σύζυγοι δικαιούνται να αρνηθούν το νόμιμο καθεστώς που ρυθμίζει τις περιουσιακές σχέσεις τους μέσω της σύναψης γαμικού συμφώνου.

1.2. Οι σύζυγοι έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν το εφαρμοστέο δίκαιο; Εάν ναι, ποιες αρχές διέπουν αυτήν την επιλογή (π.χ. τα δίκαια προς επιλογή, οι τυπικές προϋποθέσεις, η αναδρομική ισχύς); 

Το άρθρο 63 του Οικογενειακού Κώδικα της Ουκρανίας ορίζει ότι οι σύζυγοι έχουν ίσα δικαιώματα κατοχής, χρήσης και διάθεσης των περιουσιακών στοιχείων που τους ανήκουν λόγω της κοινοκτημοσύνης, εκτός εάν ορίζεται κάτι διαφορετικό στο γαμικό σύμφωνο.

Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 59 και 61 του νόμου της Ουκρανίας «περί ιδιωτικού διεθνούς δικαίου», για τη ρύθμιση των αποτελεσμάτων του καθεστώτος που διέπει τις περιουσιακές σχέσεις τους, οι σύζυγοι μπορούν να επιλέξουν το δίκαιο που διέπει την προσωπική κατάσταση ενός εξ αυτών ή το δίκαιο του κράτους στο οποίο ένας εκ των συζύγων έχει τη συνήθη διαμονή του ή, όσον αφορά τα ακίνητα περιουσιακά στοιχεία, το δίκαιο του κράτους στο οποίο βρίσκονται τα εν λόγω ακίνητα περιουσιακά στοιχεία.

2.1. Παρακαλούμε περιγράψτε τις γενικές αρχές: Ποια αγαθά αποτελούν μέρος της κοινοκτημοσύνης περιουσιακών στοιχείων; Ποια αγαθά αποτελούν μέρος των ξεχωριστών περιουσιών των συζύγων;

Το καθεστώς που διέπει τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων καθορίζεται στον Οικογενειακό Κώδικα της Ουκρανίας.

Η εθνική νομική πρακτική είναι επίσης σύμφωνη προς τις διατάξεις της Σύμβασης περί δικαστικής συνδρομής και νομικών σχέσεων σε ζητήματα αστικού, οικογενειακού και ποινικού δικαίου (http://zakon3.rada.gov.ua/laws/show/997_009), καθώς και προς τις διεθνείς συνθήκες περί δικαστικής συνδρομής στις οικογενειακές σχέσεις που έχουν υπογραφεί με 

• τη Λιθουανία (http://zakon3.rada.gov.ua/laws/show/440_002),
• το Ουζμπεκιστάν (http://zakon3.rada.gov.ua/laws/show/860_013), 
• τη Φινλανδία (http://zakon2.rada.gov.ua/laws/show/246_008)
• και την Αλβανία (http://zakon2.rada.gov.ua/laws/show/246_008).

Το άρθρο 61 του Οικογενειακού Κώδικα της Ουκρανίας ορίζει ότι όλα τα περιουσιακά στοιχεία, εξαιρουμένων των μη μεταβιβαζόμενων στο πλαίσιο του αστικού δικαίου, μπορούν να ανήκουν από κοινού στους συζύγους.

Στους συζύγους ανήκουν από κοινού μισθοί, συντάξεις, υποτροφίες, άλλα εισοδήματα τα οποία έχει οποιοσδήποτε εξ αυτών.

Εάν ένας εκ των συζύγων σύναψε σύμβαση προς το συμφέρον της οικογένειας, τυχόν χρήματα, άλλα περιουσιακά στοιχεία, περιλαμβανομένων αμοιβών και κερδών που εισπράττει δυνάμει της εν λόγω σύμβασης, ανήκουν στην κοινή περιουσία των συζύγων.

Αντικείμενα προοριζόμενα για επαγγελματική δραστηριότητα (μουσικά όργανα, εξοπλισμός γραφείου, ιατρικός εξοπλισμός κ.λπ.) τα οποία ένας εκ των συζύγων απέκτησε κατά τη διάρκεια του γάμου αποτελούν αντικείμενο της κοινής περιουσίας τους.

Το άρθρο 57 του Οικογενειακού Κώδικα ορίζει τα περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν χωριστά σε καθέναν από τους συζύγους, και ειδικότερα: 

• 1) περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν πριν από τον γάμο·
• 2) περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια του γάμου βάσει σύμβασης δωρεάς ή κληρονομικής διαδοχής·
• 3) περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια του γάμου με κεφάλαια που ανήκουν ατομικά σε καθέναν από τους συζύγους·
• 4) κατοικία που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου κατόπιν της ιδιωτικοποίησης βάσει του ουκρανικού νόμου «περί ιδιωτικοποίησης του δημόσιου ταμείου στέγης»·
• 5) οικόπεδο το οποίο αποτελεί αντικείμενο εκμετάλλευσης ή αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου ως αποτέλεσμα ιδιωτικοποίησης ή το οποίο αποκτήθηκε κατόπιν της ιδιωτικοποίησης κρατικών γαιών, κοινοτικών γεωργικών επιχειρήσεων, ιδρυμάτων και οργανώσεων ή το οποίο προέρχεται από εθνικές και κοινοτικές γαίες εντός των ορίων των κανόνων περί ελεύθερης ιδιωτικοποίησης, οι οποίοι καθορίζονται στον Κτηματικό Κώδικα της Ουκρανίας.

Περιουσιακά στοιχεία τα οποία ανήκουν χωριστά σε καθέναν από τους συζύγους είναι επίσης τα ακόλουθα:

• αντικείμενα προσωπικής χρήσης, περιλαμβανομένων κοσμημάτων, ακόμη και αν αποκτήθηκαν με τα κοινά χρήματα των συζύγων·
• βραβεία ή ανταμοιβές που λήφθηκαν για προσωπικά επιτεύγματα [το δικαστήριο μπορεί να αναγνωρίσει το δικαίωμα του ετέρου συζύγου σε μέρος του βραβείου ή της ανταμοιβής, εάν διαπιστώσει ότι οι πράξεις του (συντήρηση του νοικοκυριού, φροντίδα των παιδιών κ.λπ.) συνέβαλαν στη λήψη τους)·
• χρήματα τα οποία λήφθηκαν προς αποκατάσταση απώλειας (ζημίας) περιουσιακού στοιχείου που ανήκε σε έναν εκ των συζύγων, καθώς και η ικανοποίηση ηθικής βλάβης·
• ασφαλιστικές παροχές ληφθείσες στο πλαίσιο υποχρεωτικής ατομικής ασφάλισης και επικουρικής ατομικής ασφάλισης, εάν τα ασφάλιστρα καταβλήθηκαν από τα προσωπικά κεφάλαια καθενός εκ των συζύγων.

Σε περίπτωση χωρισμού, το δικαστήριο μπορεί να αναγνωρίσει τα περιουσιακά στοιχεία που έχει αποκτήσει καθένας από τους συζύγους κατά τον χρόνο του χωρισμού ως περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν σε καθέναν εξ αυτών.
Εάν, επιπλέον των κοινών κεφαλαίων, κεφάλαια που ανήκουν σε έναν εκ των συζύγων επενδύθηκαν για την απόκτηση των περιουσιακών στοιχείων, το μέρος των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων που αντιστοιχούν στο ύψος της συνεισφοράς του ανήκει στα δικά του περιουσιακά στοιχεία.

2.2. Υπάρχουν νομικές προϋποθέσεις σχετικά με την κατανομή των περιουσιακών στοιχείων;

Το άρθρο 70 του Οικογενειακού Κώδικα της Ουκρανίας ορίζει ότι, κατά την κατανομή των κοινών περιουσιακών στοιχείων των συζύγων, τα περιουσιακά στοιχεία κατανέμονται ισομερώς, εκτός εάν ορίζεται κάτι διαφορετικό με συμφωνία τους ή με το γαμικό σύμφωνο.

Σε περίπτωση αμφισβήτησης της κατανομής των περιουσιακών στοιχείων, το δικαστήριο μπορεί να παρεκκλίνει από την αρχή της ισομοιρίας σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μεταξύ άλλων εάν ένας εκ των συζύγων δεν ασχολήθηκε με την οικονομική συντήρηση της οικογένειάς του ή εάν απέκρυψε, κατέστρεψε, ζημίωσε ή δαπάνησε τα κοινά περιουσιακά στοιχεία εις βάρος της οικογένειάς του.

Το μερίδιο των περιουσιακών στοιχείων ενός εκ των συζύγων μπορεί να αυξηθεί με απόφαση του δικαστηρίου, εάν ο εν λόγω σύζυγος διαμένει με τα ανήλικα τέκνα ή με τα ενήλικα ανάπηρα τέκνα, εφόσον το ύψος της στήριξης που λαμβάνουν δεν επαρκεί για τη διασφάλιση της σωματικής και πνευματικής ανάπτυξής τους και της θεραπείας τους.

Τα κοινά περιουσιακά στοιχεία των συζύγων μπορούν να μοιραστούν συναινετικά, μέσω συμφωνίας των συζύγων σχετικά με την κατανομή των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων ή ενώπιον δικαστηρίου. Στην Ουκρανία, κατά την τελευταία δεκαετία, η συμβατική κατανομή των κοινών περιουσιακών στοιχείων των συζύγων, χωρίς την κίνηση δικαστικής διαδικασίας, έχει αυξηθεί σημαντικά, και τούτο συμβάλλει στην αποφυγή των συγκρούσεων και στη μέγιστη συνεκτίμηση των συμφερόντων κάθε συζύγου.

Η κατανομή των κοινών περιουσιακών στοιχείων των συζύγων είναι δυνατή τόσο κατά τη διάρκεια του καταχωρισμένου γάμου όσο και μετά τη λύση του. Η συμφωνία σχετικά με την κατανομή των κοινών περιουσιακών στοιχείων των (πρώην) συζύγων περιβάλλεται υποχρεωτικά τον συμβολαιογραφικό τύπο.

Επιπλέον, κατά την κληρονομική διαδοχή, συμβολαιογράφος ο οποίος χορηγεί κληρονομητήριο ως τίτλο κυριότητας του κληρονομούμενου περιουσιακού στοιχείου πρέπει να αποσαφηνίζει το ζήτημα της ύπαρξης συγκυριότητας των (πρώην) συζύγων επί των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων. Εάν τα περιουσιακά στοιχεία ανήκαν από κοινού στους (πρώην) συζύγους, ένας εκ των οποίων απεβίωσε, ο συμβολαιογράφος χορηγεί βεβαίωση κυριότητας μέρους των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων στον επιζώντα σύζυγο.

2.3. Οι σύζυγοι πρέπει να προβούν σε απογραφή των περιουσιακών στοιχείων; Εάν ναι, πότε και με ποιον τρόπο;

Η απογραφή δεν είναι υποχρεωτική. Η απογραφή και η αποτίμηση των περιουσιακών στοιχείων μπορούν να απαιτηθούν μόνον σε περίπτωση κατανομής των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων μεταξύ των συζύγων ή κατόπιν αιτήματος δικαστηρίου για την επίλυση της διαφοράς που αφορά τα κοινά περιουσιακά στοιχεία.

2.4. Ποιος είναι υπεύθυνος για τη διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων; Ποιος έχει δικαίωμα διάθεσης των περιουσιακών στοιχείων; Μπορεί ένας εκ των συζύγων να διαθέσει/διαχειριστεί την περιουσία μόνος του ή είναι απαραίτητη η συναίνεση του έτερου συζύγου (π.χ. στις περιπτώσεις διάθεσης της οικίας των συζύγων); Ποια είναι η επίδραση ενδεχόμενης απουσίας συναίνεσης στην εγκυρότητα μιας νομικής συναλλαγής και στο αντιτάξιμο κατά τρίτων;

Τα άρθρα 65 και 67 του Οικογενειακού Κώδικα της Ουκρανίας προβλέπουν ότι οι σύζυγοι διαθέτουν τα κοινά περιουσιακά στοιχεία τους μέσω αμοιβαίας συναίνεσης. 

Κατά τη σύναψη σύμβασης από έναν εκ των συζύγων, τεκμαίρεται ότι ο συμβαλλόμενος σύζυγος ενεργεί με τη συναίνεση του ετέρου συζύγου. Οποιοσδήποτε εκ των συζύγων δικαιούται να ζητήσει από το δικαστήριο να αναγνωρίσει την ακυρότητα της σύμβασης που σύναψε ο έτερος σύζυγος χωρίς τη συναίνεσή του, εάν η εν λόγω σύμβαση υπερβαίνει τα όρια μικρής, οικιακού χαρακτήρα, σύμβασης. Για τη σύναψη σύμβασης που πρέπει να περιβληθεί τον συμβολαιογραφικό τύπο και (ή) απαιτεί δημόσια καταχώριση, καθώς και σύμβασης που αφορά περιουσιακά στοιχεία αξίας ενός εκ των συζύγων, η συναίνεση του ετέρου συζύγου πρέπει να παρέχεται εγγράφως.

Εάν η συναίνεση παρέχεται για τη σύναψη σύμβασης που πρέπει να περιβληθεί τον συμβολαιογραφικό τύπο και (ή) απαιτεί δημόσια καταχώριση, η συναίνεση πρέπει να περιβάλλεται τον συμβολαιογραφικό τύπο. Η συναίνεση συντάσσεται υπό μορφή δήλωσης, ο δε συμβολαιογράφος επικυρώνει το γνήσιο της υπογραφής του/της συζύγου.

Σύμβαση η οποία συνάπτεται από έναν εκ των συζύγων προς όφελος της οικογένειας γεννά υποχρεώσεις για τον έτερο σύζυγο, εάν τα περιουσιακά στοιχεία που λαμβάνονται δυνάμει της σύμβασης χρησιμοποιούνται προς όφελος της οικογένειας. Ένας εκ των συζύγων δικαιούται να συνάψει σύμβαση πώλησης, ανταλλαγής, δωρεάς, παροχής διατροφής (φροντίδας), ενεχυρίασης κοινού περιουσιακού στοιχείου των συζύγων με τρίτο μόνον μετά τον καθορισμό και την απόδοσή του σε είδος ή τον καθορισμό της διαδικασίας χρήσης των περιουσιακών στοιχείων.
    
Οι σύζυγοι δικαιούνται να ελέγχουν το μερίδιό τους στα κοινά περιουσιακά στοιχεία προτού καθοριστεί και αποδοθεί σε είδος.

Κατά το άρθρο 369, δεύτερο εδάφιο, του Αστικού Κώδικα της Ουκρανίας και το άρθρο 65, δεύτερο εδάφιο, του Οικογενειακού Κώδικα της Ουκρανίας, όταν ένας εκ των συζύγων συνάπτει σύμβαση σχετικά με τη διάθεση κοινών περιουσιακών στοιχείων, θεωρείται ότι ενεργεί με τη συναίνεση του ετέρου συζύγου.

Ωστόσο, η σύναψη σύμβασης σχετικά με τη διάθεση κοινών περιουσιακών στοιχείων από έναν εκ των συζύγων χωρίς τη συναίνεση του ετέρου συζύγου δεν μπορεί να αποτελέσει λόγο αναγνώρισης της ακυρότητας της εν λόγω σύμβασης, παρά μόνον εάν το δικαστήριο διαπιστώσει ότι ο σύζυγος που σύναψε τη σύμβαση σχετικά με τη διάθεση των κοινών περιουσιακών στοιχείων και ο τρίτος, αντισυμβαλλόμενος στην εν λόγω σύμβαση, ενήργησαν κακόπιστα, μεταξύ άλλων, ότι ο τρίτος γνώριζε ή λαμβανομένων υπόψη των περιστάσεων της υπόθεσης δεν μπορούσε να αγνοεί ότι τα περιουσιακά στοιχεία ανήκαν σε αμφότερους τους συζύγους και ότι ο σύζυγος που σύναψε τη σύμβαση δεν έλαβε τη συναίνεση του ετέρου συζύγου. 

Το Ανώτατο Δικαστήριο της Ουκρανίας έχει κρίνει ότι η έλλειψη συναίνεσης ενός εκ των συζύγων για τη μεταβίβαση των κοινών περιουσιακών στοιχείων δεν μπορεί να συνιστά καθεαυτήν λόγο κήρυξης ακυρότητας της σύμβασης – σε τέτοια περίπτωση, ο έτερος σύζυγος δικαιούται αποζημίωση για την αξία του μεριδίου του.

2.5. Υπάρχουν δικαιοπραξίες που καταρτίζονται από τον ένα σύζυγο αλλά δεσμεύουν και τον άλλο;

Κατά τη σύναψη σύμβασης από έναν εκ των συζύγων, τεκμαίρεται ότι ο συμβαλλόμενος σύζυγος ενεργεί με τη συναίνεση του ετέρου συζύγου. Οποιοσδήποτε εκ των συζύγων δικαιούται να ζητήσει από το δικαστήριο να αναγνωρίσει την ακυρότητα της σύμβασης που σύναψε ο έτερος σύζυγος χωρίς τη συναίνεσή του, εάν η εν λόγω σύμβαση υπερβαίνει τα όρια μικρής, οικιακού χαρακτήρα, σύμβασης.

2.6. Ποιος είναι υπεύθυνος για χρέη που συνήφθησαν κατά τη διάρκεια του γάμου; Ποια περιουσιακά στοιχεία μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι πιστωτές προκειμένου να ικανοποιήσουν τις αξιώσεις τους;

Καθένας από τους συζύγους ευθύνεται προσωπικά για τα χρέη του, εκτός εάν προβλέπεται κάτι διαφορετικό σε σύμβαση εγγύησης ή γαμικό σύμφωνο.

Κατά το άρθρο 1054, παράγραφος 1, του Αστικού Κώδικα της Ουκρανίας, η σύμβαση δανείου είναι δικαιοπραξία που αποσκοπεί στη λήψη των κεφαλαίων κατά κυριότητα και δεν δημιουργεί υποχρεώσεις για τον έτερο σύζυγο, αλλά μόνον για τον δανειολήπτη ως συμβαλλόμενο στην εν λόγω σύμβαση.

Η σύναψη σύμβασης δανείου από έναν εκ των συζύγων δεν πρέπει να συνεπάγεται την ευθύνη του ετέρου συζύγου, εφόσον δεν έχει συνάψει σύμβαση εγγύησης.

Στην Ουκρανία, κατά την ισχύουσα νομική πρακτική, η σύναψη σύμβασης δανείου από έναν εκ των συζύγων συνεπάγεται την ταυτόχρονη σύναψη σύμβασης εγγύησης με τον άλλο σύζυγο.

Σύμφωνα με το άρθρο 553 του Ουκρανικού Αστικού Κώδικα, ο εγγυητής εγγυάται στον δανειστή του οφειλέτη την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του οφειλέτη. Ο εγγυητής ευθύνεται έναντι του δανειστή για την παράβαση των υποχρεώσεων του οφειλέτη. Με άλλα λόγια, η εγγύηση είναι μέσο διασφάλισης της εκπλήρωσης των υποχρεώσεων (συνήθως χρηματικών) και όχι δικαιοπραξία με σκοπό τη διάθεση περιουσιακού στοιχείου που ανήκει στον εγγυητή. Η σύμβαση εγγύησης δεν δημιουργεί υποχρεώσεις για κανένα άλλο πρόσωπο εκτός των συμβαλλομένων σε αυτήν.

Εφιστάται η προσοχή στις διατάξεις του άρθρου 578 του Αστικού Κώδικα, κατά τις οποίες τα κοινά περιουσιακά στοιχεία δεν μπορούν να ενεχυριαστούν παρά μόνο με τη συναίνεση όλων των συγκυρίων. Επομένως, η σύναψη σύμβασης δανείου από έναν εκ των συζύγων δεν συνεπάγεται την ευθύνη του ετέρου συζύγου, παρά μόνον σε περίπτωση ταυτόχρονης σύναψης εγγύησης.

Η αναγκαστική εκτέλεση αφορά μόνον τα περιουσιακά στοιχεία που καταλέγονται στα μεταβιβαζόμενα στο πλαίσιο του αστικού δικαίου, καθώς και τα περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν εξ αδιαιρέτου στους συζύγους και ενεχυριάστηκαν (υποθηκεύτηκαν) με τη συναίνεση όλων των συγκυρίων.

Η αναγκαστική εκτέλεση για τις υποχρεώσεις ενός εκ των συζύγων αφορά μόνον τα περιουσιακά στοιχεία που του ανήκουν και το μερίδιό του στα κοινά περιουσιακά στοιχεία που του αποδίδεται σε είδος.

Η αναγκαστική εκτέλεση μπορεί να αφορά μόνον την κοινοκτημοσύνη αποκτημάτων, εάν το δικαστήριο κρίνει ότι η σύμβαση συνήφθη από έναν εκ των συζύγων προς το συμφέρον της οικογένειας και κάθε περιουσιακό στοιχείο που λήφθηκε δυνάμει της σύμβασης χρησιμοποιήθηκε για τις ανάγκες της.

Σε περίπτωση αποκατάστασης της ζημίας που προκάλεσε αξιόποινη πράξη την οποία τέλεσε ένας εκ των συζύγων, η ποινή μπορεί να επιβληθεί στα κοινά περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια του γάμου, εάν το δικαστήριο διαπιστώσει ότι τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία αποκτήθηκαν με τα χρήματα που προέκυψαν από αξιόποινη πράξη.

3.1. Ποιες διατάξεις μπορούν να τροποποιηθούν από ένα σύμφωνο και ποιες όχι; Ποια καθεστώτα που διέπουν τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων μπορούν να επιλεγούν;

Τα άρθρα 93 και 97 του Οικογενειακού Κώδικα της Ουκρανίας ορίζουν ότι οι σύζυγοι ή τα πρόσωπα που προτίθενται να τελέσουν γάμο μπορούν να συνάψουν γαμικό σύμφωνο το οποίο ρυθμίζει τις περιουσιακές σχέσεις τους, καθορίζοντας το καθεστώς που διέπει τις εν λόγω σχέσεις και τις υποχρεώσεις τους. Δυνάμει του γαμικού συμφώνου, τα ακίνητα και άλλα περιουσιακά στοιχεία τα οποία υπόκεινται σε δημόσια καταχώριση δεν μεταβιβάζονται στην κυριότητα του ετέρου συζύγου.

Το γαμικό σύμφωνο μπορεί επίσης να καθορίζει τα δικαιώματα κυριότητας και τις ευθύνες των συζύγων ως γονέων.

Το γαμικό σύμφωνο μπορεί να προσδιορίζει τα περιουσιακά στοιχεία που ένας εκ των συζύγων μεταβιβάζει για τις κοινές ανάγκες της οικογένειας, καθώς και το έννομο καθεστώς των περιουσιακών στοιχείων που λήφθηκαν ως δώρο λόγω του γάμου.

Τα μέρη μπορούν να συμφωνήσουν ότι τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτώνται κατά τη διάρκεια του γάμου θα θεωρούνται εν μέρει κοινά περιουσιακά στοιχεία ή προσωπικά ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία. Τα μέρη μπορούν επίσης να συμφωνήσουν σε ενδεχόμενη διαδικασία κατανομής των περιουσιακών στοιχείων, μεταξύ άλλων σε περίπτωση διαζυγίου. Τα μέρη δικαιούνται να περιλάβουν στο γαμικό σύμφωνο κάθε άλλη διάταξη σχετική με τις περιουσιακές σχέσεις τους, εφόσον δεν προσκρούει στα χρηστά ήθη της κοινωνίας.

3.2. Ποιες είναι οι τυπικές προϋποθέσεις και με ποιον πρέπει να επικοινωνήσω;

Το γαμικό σύμφωνο περιβάλλεται υποχρεωτικά τον συμβολαιογραφικό τύπο. Σε περίπτωση μη τήρησης των απαιτήσεων του νόμου σχετικά με τον συμβολαιογραφικό τύπο, το γαμικό σύμφωνο είναι άκυρο.

Οι σύζυγοι οφείλουν να ενημερώνουν τις αρμόδιες αρχές για την ύπαρξη γαμικού συμφώνου προκειμένου να λαμβάνονται υπόψη οι συμφωνίες τους κατά την άσκηση των δικαιωμάτων των συζύγων. Στην Ουκρανία, δεν υπάρχει ακόμη ενιαίο ηλεκτρονικό μητρώο των γαμικών συμφώνων.

3.3. Πότε μπορεί να συναφθεί ένα σύμφωνο και πότε τίθεται σε ισχύ;

Το γαμικό σύμφωνο που συνάπτεται πριν από την τέλεση του γάμου τίθεται σε ισχύ την ημέρα καταχώρισης του γάμου, το δε γαμικό σύμφωνο που συνάπτεται μετά την τέλεση του γάμου τίθεται σε ισχύ την ημέρα που περιβάλλεται τον συμβολαιογραφικό τύπο, στοιχείο το οποίο πρέπει να αναφέρεται στο κείμενο του συμφώνου.

3.4. Μπορούν οι σύζυγοι να τροποποιήσουν ένα υπάρχον σύμφωνο; Εάν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις;

Το γαμικό σύμφωνο μπορεί να περιέχει διατάξεις σχετικές με τη διαδικασία τροποποίησης των όρων του. Δεν επιτρέπονται μονομερείς τροποποιήσεις των όρων του γαμικού συμφώνου ούτε μονομερής καταγγελία του γαμικού συμφώνου. Οι σύζυγοι μπορούν να τροποποιήσουν το γαμικό σύμφωνο μετά τη δέουσα σύναψή του, εφόσον περιβλήθηκε τον υποχρεωτικό συμβολαιογραφικό τύπο.

3.5. Μπορεί το γαμικό σύμφωνο να έχει αναδρομική ισχύ, βάσει της νομοθεσίας της χώρας σας, όταν οι σύζυγοι συνάπτουν το γαμικό σύμφωνο κατά τη διάρκεια του γάμου;

Η ουκρανική νομοθεσία δεν περιέχει ούτε απαγόρευση ούτε ρητή αναφορά στο ζήτημα αυτό. Σύμφωνα με το άρθρο 100 του Οικογενειακού Κώδικα της Ουκρανίας, το γαμικό σύμφωνο μπορεί να τροποποιηθεί από τους συζύγους. Η συμφωνία τροποποίησης του γαμικού συμφώνου πρέπει να περιβάλλεται τον συμβολαιογραφικό τύπο.

Η απόφαση του Υπουργείου Δικαιοσύνης της Ουκρανίας «σχετικά με την έγκριση της διαδικασίας ολοκλήρωσης (εκτέλεσης) των συμβολαιογραφικών πράξεων Ουκρανών συμβολαιογράφων» προβλέπει ότι το γαμικό σύμφωνο μπορεί να περιέχει διατάξεις σχετικά με τη διαδικασία τροποποίησης των όρων του. Δεν επιτρέπονται μονομερείς τροποποιήσεις των όρων του γαμικού συμφώνου ούτε μονομερής καταγγελία του γαμικού συμφώνου. Οι σύζυγοι μπορούν να τροποποιήσουν το γαμικό σύμφωνο συνάπτοντας αντίστοιχο σύμφωνο, το οποίο πρέπει να περιβληθεί τον υποχρεωτικό συμβολαιογραφικό τύπο (άρθρο 2, παράγραφος 6, κεφάλαιο 5).

Βάσει των προαναφερθέντων, με αμοιβαία συμφωνία των συζύγων, τα αποτελέσματα του γαμικού συμφώνου που συνάπτεται κατά τη διάρκεια του γάμου μπορεί να ανατρέχουν σε προγενέστερες σχέσεις – από τον χρόνο καταχώρισης του γάμου ή αργότερα – εφόσον το γαμικό σύμφωνο περιβληθεί τον υποχρεωτικό συμβολαιογραφικό τύπο.

Στην Ουκρανία, το γαμικό σύμφωνο πρέπει υποχρεωτικά να περιβληθεί τον συμβολαιογραφικό τύπο, αλλά δεν υπόκειται σε δημόσια καταχώριση.

Το καθεστώς των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων δεν καταχωρίζεται χωριστά. Το δικαίωμα κυριότητας και τα άλλα εμπράγματα δικαιώματα επί ακινήτων, η προέλευση, η μεταβίβαση και η παραίτηση από αυτά υπόκεινται σε δημόσια καταχώριση, σύμφωνα με το άρθρο 182, παράγραφος 1, του Αστικού Κώδικα της Ουκρανίας. Η δημόσια καταχώριση των εμπράγματων δικαιωμάτων πραγματοποιείται στο δημόσιο ηλεκτρονικό μητρώο δικαιωμάτων.

Οι συμβολαιογράφοι της Ουκρανίας είναι οι υπεύθυνοι τήρησης του μητρώου και δικαιούνται να προβούν στην εν λόγω καταχώριση των δικαιωμάτων κυριότητας. Επομένως, κατά τη δημόσια καταχώριση ακινήτου, εφόσον το ακίνητο ανήκει από κοινού σε περισσότερα πρόσωπα, αναφέρεται το είδος κυριότητας.

Το νομικό καθεστώς της κοινοκτημοσύνης των συζύγων ή της περιουσιακής αυτοτέλειας των συζύγων καθορίζεται με εξαντλητικό τρόπο λαμβανομένων υπόψη της νομικής βάσης απόκτησης των δικαιωμάτων κυριότητας και των δημόσιων καταχωρίσεων, του νόμου και της ύπαρξης ή μη γαμικού συμφώνου.

4.1. Μπορούν να υπάρχουν μία ή περισσότερες καταχωρήσεις περιουσιακών στοιχείων των συζύγων στη χώρα σας; Πού;

Οι σύζυγοι οφείλουν να ενημερώνουν τις αρμόδιες αρχές για την ύπαρξη γαμικού συμφώνου προκειμένου να λαμβάνονται υπόψη οι συμφωνίες τους κατά την άσκηση των δικαιωμάτων των συζύγων. Στην Ουκρανία, δεν υπάρχει ακόμη ενιαίο ηλεκτρονικό μητρώο των γαμικών συμφώνων.

4.2. Ποια έγγραφα καταχωρούνται; Ποιες πληροφορίες καταχωρούνται;

4.3. Ποιος και με ποιον τρόπο μπορεί να έχει πρόσβαση στις πληροφορίες του μητρώου;

4.4. Ποια είναι τα νομικά αποτελέσματα μιας εγγραφής (εγκυρότητα, αντιτάξιμο); 

4.5. Μπορεί να καταχωριστεί στη χώρα σας γαμικό σύμφωνο το οποίο συνήφθη στην αλλοδαπή σύμφωνα με το αλλοδαπό δίκαιο; Εάν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις ή διατυπώσεις;

5.1. Με ποιον τρόπο διαχωρίζεται η περιουσία (εμπράγματα δικαιώματα σε ακίνητα); 

Σύμφωνα με το άρθρο 68 του Οικογενειακού Κώδικα της Ουκρανίας, η λύση του γάμου δεν καταργεί το δικαίωμα συγκυριότητας των περιουσιακών στοιχείων που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια του γάμου. 

Μετά τη λύση του γάμου, η διάθεση των περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν εξ αδιαιρέτου στους πρώην συζύγους πραγματοποιείται αποκλειστικά και μόνο με κοινή συμφωνία των πρώην συζύγων. 

Ανεξαρτήτως της λύσης του γάμου, οι σύζυγοι έχουν το δικαίωμα να κατανέμουν τα περιουσιακά στοιχεία που τους ανήκουν από κοινού.

Οι σύζυγοι έχουν το δικαίωμα να κατανέμουν τα περιουσιακά στοιχεία με κοινή συμφωνία.

Σύμβαση η οποία αφορά την κατανομή οικιστικού ακινήτου, διαμερίσματος, άλλων ακινήτων, καθώς και την απόδοση ακινήτων σε έναν εκ των συζύγων, πρέπει να περιβληθεί τον συμβολαιογραφικό τύπο.

5.2. Ποιος είναι υπεύθυνος για τα υπάρχοντα χρέη μετά το διαζύγιο/χωρισμό;

Την ευθύνη για τα χρέη μετά το διαζύγιο/τον χωρισμό φέρει ο σύζυγος που ήταν ο οφειλέτης τους πριν από το διαζύγιο, εφόσον δεν συνήφθη σύμβαση εγγύησης ή εφόσον δεν προβλέπεται κάτι διαφορετικό στο γαμικό σύμφωνο.

Ανάλογα με τις υποχρεώσεις των συζύγων, η κύρωση μπορεί να επιβληθεί μόνον στα περιουσιακά στοιχεία που ανήκουν σε έναν σύζυγο και στο εξ αδιαιρέτου μερίδιο που του αποδίδεται σε είδος.

Η αναγκαστική εκτέλεση μπορεί να αφορά τα κοινά περιουσιακά στοιχεία των συζύγων, εάν το δικαστήριο κρίνει ότι η σύμβαση συνήφθη από έναν εκ των συζύγων προς το συμφέρον της οικογένειας και ότι κάθε περιουσιακό στοιχείο που λήφθηκε δυνάμει της σύμβασης χρησιμοποιήθηκε για τις ανάγκες της.

Κατά την αποκατάσταση της ζημίας που προκάλεσε αξιόποινη πράξη την οποία τέλεσε ένας εκ των συζύγων, η ποινή μπορεί να επιβληθεί στα κοινά περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια του γάμου, εάν το δικαστήριο διαπιστώσει ότι τα εν λόγω περιουσιακά στοιχεία αποκτήθηκαν με κεφάλαια που προέκυψαν από αξιόποινη πράξη

5.3. Πρέπει ο ένας σύζυγος να εγείρει αξίωση για αντισταθμιστική πληρωμή; 

5.3.1. Σε περίπτωση καθεστώτος συμμετοχής στα αποκτήματα:
- Η αξίωση πρέπει να ικανοποιηθεί μέσω πληρωμής ή σε είδος;
- Πώς αξιολογείται η αξίωση;
- Ποιο είναι το ποσό της αντισταθμιστικής πληρωμής;
- Πότε παραγράφεται η αξίωση;

5.3.2. Σε άλλες περιπτώσεις (όταν δεν ισχύει καθεστώς συμμετοχής στα αποκτήματα);
Σύμφωνα με το άρθρο 71 του Οικογενειακού Κώδικα της Ουκρανίας, τα κοινά περιουσιακά στοιχεία των συζύγων κατανέμονται μεταξύ των συζύγων σε είδος.

Εάν οι σύζυγοι δεν συμφωνούν επί της κατανομής των περιουσιακών στοιχείων, η διαφορά τους μπορεί να επιλυθεί από το δικαστήριο. Προς τούτο, το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα κάθε συζύγου και των τέκνων καθώς και άλλες σημαντικές περιστάσεις.

Τα μη διαιρετά αντικείμενα αποδίδονται σε έναν εκ των συζύγων, εκτός εάν οι σύζυγοι συμφωνήσουν κάτι διαφορετικό.

Τα αντικείμενα που προορίζονται για τις επαγγελματικές δραστηριότητες αποδίδονται στον σύζυγο που τα χρησιμοποιεί στις επαγγελματικές δραστηριότητές του. Η αξία των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων λαμβάνεται υπόψη κατά την απόδοση άλλων περιουσιακών στοιχείων στον έτερο σύζυγο.

Η απόδοση χρηματικής αντιστάθμισης σε έναν εκ των συζύγων, αντί του μεριδίου του στα κοινά περιουσιακά στοιχεία, περιλαμβανομένων οικιστικού ακινήτου, διαμερίσματος, οικοπέδου, επιτρέπεται μόνον με τη συναίνεσή του.

Η απόδοση χρηματικής αντιστάθμισης σε έναν εκ των συζύγων είναι δυνατή εφόσον ο έτερος σύζυγος κατέβαλε προηγουμένως το αντίστοιχο ποσό στον λογαριασμό καταθέσεων του δικαστηρίου.

Σε περίπτωση ανεπάρκειας άλλων δυνάμενων να κατασχεθούν περιουσιακών στοιχείων, ο δανειστής του εξ αδιαιρέτου συγκυρίου του περιουσιακού στοιχείου μπορεί να αξιώσει δικαστικώς την απόδοση σε είδος των μεριδίων συγκυριότητας που κατάσχονται, εκτός εάν προβλέπεται κάτι διαφορετικό από τον νόμο.

Η παραγραφή δεν ισχύει για τις αξιώσεις κατανομής των κοινών περιουσιακών στοιχείων των συζύγων εάν ο γάμος τους δεν έχει λυθεί.

Η αξίωση κατανομής των περιουσιακών στοιχείων, η οποία ασκείται μετά τη λύση του γάμου, υπόκειται σε τριετή παραγραφή. 

Η προθεσμία παραγραφής αρχίζει να προσμετράται από την ημέρα που ένας εκ των συζύγων πληροφορείται ή μπορούσε να πληροφορηθεί την προσβολή των δικαιωμάτων του κυριότητας.

Κατά κανόνα, όλα τα περιουσιακά στοιχεία των συζύγων είναι κοινά και, σε περίπτωση θανάτου ενός εκ των συζύγων, το ήμισυ των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων ανήκει στον επιζώντα σύζυγο, ενώ το έτερο ήμισυ αποτελεί την κληρονομία.

Ο συμβολαιογράφος μπορεί να κινήσει τη διαδικασία της κληρονομικής διαδοχής κατόπιν αιτήματος των κληρονόμων.

Οι κληρονόμοι του δεύτερου ημίσεος της περιουσίας μπορεί να είναι τα πρόσωπα που αναφέρονται στη διαθήκη ή που ορίζονται από τον νόμο. Επιζών σύζυγος ο οποίος ζει με τα τέκνα ή τους γονείς του θανόντος ανήκει στην πρώτη τάξη νόμιμων κληρονόμων. Η κληρονομιαία περιουσία κατανέμεται μεταξύ των κληρονόμων κατ’ ισομοιρία.

Σε περίπτωση κοινής διαθήκης των συζύγων, ο επιζών σύζυγος κληρονομεί το σύνολο των κοινών περιουσιακών στοιχείων τους. Η κυριότητα των περιουσιακών στοιχείων μεταβιβάζεται στους κληρονόμους που προσδιορίζονται στην κοινή διαθήκη μόνον μετά τον θάνατο του επιζώντος συζύγου.

Στην Ουκρανία, δεν υπάρχει ειδικό καθεστώς που διέπει τις σχέσεις των συζύγων για ζευγάρια διαφορετικών εθνικοτήτων.

Ωστόσο, ο νόμος μπορεί να επιβάλλει γενικούς περιορισμούς σε σχέση με ορισμένες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων. Για παράδειγμα, οι αλλοδαποί δεν μπορούν να κατέχουν γεωργικές εκτάσεις γης. Εάν τέτοιες εκτάσεις γης έγιναν αποδεκτές στο πλαίσιο κληρονομίας, βάσει του άρθρου 80 του Κτηματικού Κώδικα της Ουκρανίας, πρέπει να μεταβιβαστούν κατά τη διάρκεια του έτους.  

Έγγαμα ζευγάρια μη Ουκρανοί πολίτες δεν δικαιούνται να κατέχουν γεωργικές εκτάσεις γης.

Στην ισχύουσα ουκρανική νομοθεσία δεν προβλέπεται νομικός ορισμός των καταχωρημένων και μη καταχωρημένων συντρόφων.

Οι διαφορές που έχουν ως αντικείμενο περιουσιακές σχέσεις των συζύγων επιλύονται από τα δικαστήρια (άρθρο 15 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας).

Στο πλαίσιο της εκούσιας δικαιοδοσίας, ιδίως δυνάμει συμβολαιογραφικής σύμβασης, η αναγκαστική εκτέλεση είναι δυνατή βάσει εκτελεστών τίτλων που εκδίδει ο συμβολαιογράφος.

Εάν οι σύζυγοι είναι πολίτες της Ουκρανίας οι οποίοι διαμένουν στην Ουκρανία, οι διαφορές υπάγονται στην αποκλειστική δικαιοδοσία των ουκρανικών δικαστηρίων.

Εάν ένας εκ των συζύγων είναι αλλοδαπός, οι διαφορές που έχουν ως αντικείμενο την κατανομή ακινήτων που βρίσκονται στην Ουκρανία υπάγονται στην αποκλειστική δικαιοδοσία των ουκρανικών δικαστηρίων, όπως και οι κληρονομικές διαφορές στις οποίες ο διαθέτης είναι πολίτης της Ουκρανίας και διέμενε στην Ουκρανία.