1.1. Jakie prawo ma zastosowanie do majątku par? Jakie kryteria/zasady są stosowane do określenia prawa właściwego? Które międzynarodowe konwencje muszą być przestrzegane w poszczególnych państwach?

Jeśli małżonkowie nie dokonają wyboru prawa, w momencie zawarcia małżeństwa zastosowanie ma prawo określające osobiste skutki prawne jego zawarcia (§ 19 Internationales Privatrechts-Gesetz, IPRG). Chodzi tu o wspólny status osobowy, a w razie jego braku, ostatni wspólny status osobowy (= narodowość), pod warunkiem, że jedno z małżonków je zachowało (§ 18 para 1 Z 1 IPRG). W przeciwnym razie zastosowanie ma prawo kraju, w którym mieści się stałe miejsce pobytu małżonków, a w razie braku takiego miejsca, kraju, w którym małżonkowie ostatnio wspólnie zamieszkiwali na stałe, pod warunkiem, że jedno z małżonków je zachowało (§ 18 para 1 Z 2 IPRG).

1.2. Czy małżonkowie mogą wybrać prawo, które ma do nich zastosowanie? Jeśli tak, jakie zasady obowiązują przy takim wyborze (np. prawa, które można wybrać, wymogi formalne, prawo działające wstecz)?

Małżonkowie mają możliwość wyboru prawa, które będzie miało zastosowanie do ich majątku. O ile nie narusza to porządku publicznego obowiązującego w Austrii (§ 6 IPRG), nie występują żadne ograniczenia dotyczące tego wyboru - wybrane prawo nie musi określać stosunku do małżeństwa. Należy dokonać jednoznacznego wyboru prawa (§ 19 IPRG).

2.1. Proszę opisać ogólne zasady: Jakie dobra są objęte wspólnością majątkową? Jakie dobra stanowią osobisty majątek poszczególnych małżonków?

Ustawowy małżeński ustrój majątkowy to rozdzielność majątkowa. Każde z małżonków zachowuje dobra wniesione do małżeństwa i staje się wyłącznym właścicielem dóbr, które nabył/nabyła w trakcie małżeństwa (§ 1237 Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch, ABGB). W ramach zarządzania dobrami małżonkowie zasadniczo nie podlegają żadnym ograniczeniom i nie muszą gwarantować zobowiązań drugiego małżonka.

2.2. Czy istnieją prawne przesłanki dotyczące przydzielania majątku?

Brak jakichkolwiek przesłanek prawnych w tym zakresie.

2.3. Czy małżonkowie powinny sporządzać inwentarz majątku? Jeśli tak, kiedy i jak?

Nie ma obowiązku sporządzania inwentarza majątku.

2.4. Kto odpowiada za zarządzanie majątkiem? Kto jest uprawniony do rozporządzania majątkiem? Czy można dysponować/rozporządzać majątkiem samodzielnie czy też wymagana jest zgoda małżonka (np. sprzedaż wspólnego domu małżonków)? Jakie skutki niesie brak zgody na ważność transakcji prawnej i obowiązywanie wobec osób trzecich?

Zasadniczo małżonkowie mogą swobodnie dysponować własnym majątkiem w trakcie małżeństwa. Małżonkowie mogą ograniczyć swoją swobodę zarządzania określonymi dobrami poprzez ustanowienie na korzyść drugiego małżonka zakazu zbywania i/lub obciążania (§ 364c ABGB). W przypadku wprowadzenia takiego zapisu o zakazie do księgi wieczystej, zakaz obowiązuje również wobec osób trzecich, co oznacza, że daną nieruchomość można zbyć wyłącznie za zgodą drugiego małżonka.

Jeśli małżonkowie wspólnie nabywają prawo do „własności lokalu“ w rozumieniu ustawy WEG (Wohnungseigentumsgesetz), mogą tym samym zbyć lokal lub z niego korzystać wyłącznie wspólnie (§ 13 para 4 WEG). Wkłady wniesione w ramach „własności lokalu” mogą być ograniczane, objęte hipoteką lub poddane egzekucji wyłącznie wspólnie dla obojga małżonków. Zbycie udziałów własnościowych przez jednego małżonka musi być zatwierdzone przez drugiego małżonka. (§ 13 para 3 WEG) Jeśli wspólny lokal zaspokaja pilne potrzeby mieszkaniowe jednego z małżonków, drugi małżonek w trakcie małżeństwa nie może złożyć roszczenia o rozwiązanie wspólności majątkowej obejmującej lokal zgodnie z § 830 ABGB (§ 13 para 6 WEG). Jeśli tylko jedno z małżonków ma prawo do zbycia lokalu, który zaspokaja pilne potrzeby mieszkaniowe drugiego małżonka, małżonek ten zasadniczo nie może dysponować lokalem na niekorzyść drugiego małżonka (§ 97 ABGB).

2.5. Czy jakiekolwiek transakcje zawierane przez jednego z małżonków mogą obowiązywać w stosunku do drugiego małżonka?

W ramach tzw. „przedstawicielstwa domniemanego faktycznie“, małżonek, który prowadzi gospodarstwo domowe i nie ma żadnych dochodów lub wnosi bardzo niskie dochody może zawierać transakcje prawne dotyczące życia codziennego i niezbędne do prowadzenia gospodarstwa domowego na koszt drugiego małżonka, pod warunkiem że nie przekraczają one określonego standardu życia małżonków (§ 96 ABGB). W takiej sytuacji wyłącznie reprezentowany małżonek staje się partnerem kontraktowym.

2.6. Kto odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w trakcie małżeństwa? Jaki majątek mogą wykorzystać wierzyciele do zaspokojenia swoich roszczeń?

Zasadniczo każde z małżonków odpowiada wyłącznie za własne zobowiązania. „Przedstawicielstwo domniemane faktycznie” wspomniane w punkcie 2.5. stanowi wyjątek od tej reguły.

3.1. Które przepisy mogą być zmodyfikowane w drodze zawarcia umowy, a które nie podlegają modyfikacjom? Jaki małżeński ustrój majątkowy można wybrać?

Małżonkowie mogą zdecydować się na inny małżeński ustrój majątkowy niż ustawowa rozdzielność majątkowa poprzez zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej. Nie wszystkie umowy majątkowe zawierane pomiędzy małżonkami są jednak traktowane jak umowy majątkowe małżeńskie - mowa jest o nich w przypadku, gdy w znacznym stopniu zastępują ustawowy małżeński ustrój majątkowy i mają na celu całościową regulację stosunków ekonomicznych.

Alternatywne formy małżeńskiego ustroju majątkowego to zgodnie z prawem Austrii wspólność majątkowa oraz umowa o dziedziczeniu. Małżonkowie nie muszą jednak ograniczać się do tych form w wyborze małżeńskiego ustroju majątkowego.

W przypadku wspólności majątkowej można wyróżnić dwie formy: Prawnie uregulowana wspólność majątkowa inter vivos oraz wspólność majątkowa w razie śmierci. Wspólność majątkowa inter vivos może być ogólna lub ograniczona. W pierwszym przypadku, cały wniesiony majątek i przyszły majątek małżonków jest objęty wspólnością majątkową, w drugim przypadku tylko niektóre dobra wymienione w umowie są objęte wspólnością. Małżonkowie stają się współwłaścicielami dóbr, ich wkłady są określone w umowie - w razie wątpliwości przyjmuje się, że udziały w majątku są równe. Pomiędzy małżonkami obowiązują wewnętrzne ograniczenia w odniesieniu do rozporządzania posiadanymi udziałami, które nie obowiązują wobec osób trzecich. Obowiązywanie wobec osób trzecich możliwe jest wyłącznie w przypadku dokonania zapisu o zakazie zbywania i/lub obciążania w księdze wieczystej według § 364c ABGB lub w przypadku odniesienia do ograniczeń w rozporządzaniu przy ustanawianiu wspólności.

W ramach wspólności majątkowej inter vivos, zobowiązania małżonków są pokrywane zarówno na podstawie wspólności majątkowej oraz z osobistego majątku poszczególnych małżonków, który nie podlega wspólności majątkowej. Jeśli jedno z małżonków samodzielnie zaciąga zobowiązania lub dotyczą one tylko jednego z małżonków (np. zobowiązania do zapłaty alimentów lub odszkodowania), zgodnie z warunkami ustroju wspólności małżeńskiej, cała wspólność małżeńska oraz osobisty majątek poszczególnych małżonków służy do ich uregulowania. Natomiast w przypadku ograniczonej wspólności majątkowej, drugi małżonek nie odpowiada za takie zobowiązania swoim udziałem we wspólności majątkowej.

W przypadku wspólności majątkowej w razie śmierci obowiązuje rozdzielność majątkowa do czasu śmierci jednego z małżonków i każde z małżonków może swobodnie dysponować swoimi dobrami. W razie śmierci jednego z małżonków, majątek małżonków jest łączony we wspólność majątkową, która po uregulowaniu zobowiązań zostanie podzielana na dwie połowy. Pozostający przy życiu małżonek otrzymuje jedną połowę, natomiast druga połowa stanowi majątek osoby zmarłej (§ 1234 ABGB).

(§ 1249 ABGB) . Jednak tylko trzy czwarte majątku może być objęte taką umową (§ 1253 ABGB) . Poza powyższymi formami istnieją również umowy przedmałżeńskie, które regulują podział majątku małżeńskiego służącego do codziennego użytku, oszczędności małżeńskich i/lub lokalu małżeńskiego w razie rozwodu. Powyższe umowy nie mają wpływu na zasadę rozdzielności majątkowej w czasie małżeństwa. Sędzia może odstąpić od egzekwowania umowy przedmałżeńskiej, wyłącznie w przypadku, jeśli jedno z małżonków ponosi niesprawiedliwie straty i nałożenie na nią/niego obowiązku podziału byłoby społecznie nieuzasadnione (§ 97 par. 2 Ehegesetz, EheG).

3.2. Jakie są wymagania formalne i z kim się należy skontaktować?

Umowy małżeńskie i przedmałżeńskie dotyczące podziału oszczędności małżeńskich i lokalu małżeńskiego muszą być zawarte w formie aktu notarialnego (§ 97 para 1 EheG). W takich przypadkach zawarcie umowy musi być przeprowadzone w obecności notariusza. Natomiast umowy przedmałżeńskie dotyczące podziału majątku małżeńskiego służącego do codziennego użytku wymagają jedynie formy pisemnej (§ 97 para 1 EheG).

3.3. Kiedy można zawrzeć umowę i kiedy wchodzi ona w życie?

Umowy małżeńskie i przedmałżeńskie mogą być zawarte w dowolnym czasie w trakcie trwania małżeństwa. Umowy małżeńskie zawierane przed wejściem w związek małżeński mają zastosowanie wyłącznie pod warunkiem, że dojdzie do zawarcia małżeństwa. Zgodnie z założeniami umowy małżeńskie i przedmałżeńskie wchodzą w życie albo natychmiast (np. umowa o wspólności majątkowej inter vivos) albo w razie śmierci małżonka (wspólność majątkowa w razie śmierci) lub też w przypadku rozwodu ( umowy przedmałżeńskie).

3.4. Czy małżonkowie mogą zmienić istniejącą umowę? Jeśli tak, na jakich warunkach?

Małżonkowie mogą zmieniać zawarte umowy, pod warunkiem spełniania wymogów formalnych.

4.1. Czy w Państwa kraju istnieje więcej niż jeden małżeński ustrój majątkowy? Gdzie? W

Austrii nie istnieje specjalny rejestr umów małżeńskich lub innych umów zawieranych przez małżonków oraz nie ma obowiązku dokonywania takiej rejestracji. Małżonkowie przedsiębiorców mogą wnioskować o wpisanie umowy małżeńskiej do rejestru przedsiębiorstw, w celu ochrony przed roszczeniami wierzycieli firmy (§ 36 Unternehmensgesetzbuch, UGB).

5.1. W jaki sposób dzielony jest majątek (prawa in rem)?

W razie braku umowy, obowiązuje zasada rozdzielności majątkowej aż do rozwodu (w przypadku umowy przedmałżeńskiej od rozwodu, patrz punkt 3.1 powyżej). Małżonkowie mogą dokonać podziału majątku małżeńskiego służącego do codziennego użytku lub oszczędności małżeńskich poprzez zawarcie umowy lub wniesienie sprawy - na rok przed uprawomocnieniemsię orzeczeniarozwodu - do sądu (§§ 85, 95 EheG).

Majątek małżeński służący do codziennego użytku i oszczędności małżeńskie podlegają podziałowi (§ 81 Abs 1 EheG). „Majątek małżeński służący do codziennego użytku“ to fizyczne przedmioty, które wykorzystują małżonkowie w czasie małżeństwa (§ 81 para 2 EheG). Obejmuje to również lokal małżeński i przedmioty gospodarstwa domowego. Prawa mogą również stanowić część majątku małżeńskiego służącego do codziennego użytku (np. prawa in rem do nieruchomości) (§ 86 para 1 EheG). „Oszczędności małżeńskie“ to oszczędności i majątek zebrane przez małżonków w trakcie małżeństwa, które z reguły są przeznaczone do wykorzystania (§ 81 para 3 EheG).

Podziałowi nie podlegają dobra wniesione do małżeństwa, nabyte w wyniku śmierci lub otrzymane w formie darowizny, dobra osobiste służące wyłącznie poszczególnym małżonkom lub przeznaczone do wykonywania zawodu, jak również dobra należące do firmy lub stanowiące jej udziały, o ile nie są to inwestycje (§ 82 EheG). Lokal małżeński i przedmioty gospodarstwa domowego - nawet jeśli jedno z małżonków wniosło je do małżeństwa, oddziedziczyło lub otrzymało w formie darowizny - podlegają podziałowi, o ile małżonkowie wyrażają na to zgodę, jeśli jedno z małżonków musi z nich w dalszym ciągu korzystać, aby zapewnić sobie niezbędne środki do życia lub jeśli wspólne dziecko potrzebuje stale z nich korzystać (§ 82 para 2 EheG). Uwzględnienie małżeńskiego lokalu w podziale zgodnie z § 82 par. 2 może być wyłączone w drodze zawarcia umowy między małżonkami (§ 87 para 1 EheG). Majątek podlegający podziałowi należy podzielić równo. Należy przy tym uwzględnić jakość i rozmiar wkładu każdego z małżonków w nabycie majątku oraz dobro dzieci (§ 83 para 1 EheG). Jeśli małżonkowie zawarli umowę małżeńską, a dobra objęte wspólnością małżeńską nie podgalają podziałowi zgodnie z §§ 81et seq EheG, skuteczność umowy małżeńskiej wobec braku innej umowy zależy od winy poszczególnych małżonków w przypadku rozwodu. Jeśli wina leży równo po obu stronach, każde z małżonków otrzymuje wniesione przez siebie dobra. W razie przewagi winy jednego z małżonków, drugi z małżonków może zdecydować czy umowa małżeńska ma być anulowana czy też należy zastosować podział 50-50, podobnie jak w przypadku śmierci jednego z małżonków (§ 1266 ABGB). Prawa wynikające z umowy o dziedziczeniu pozostają nienaruszone wobec małżonka bez winy (§ 1266 ABGB).

5.2. Kto odpowiada za istniejące zobowiązania po rozwodzie/separacji?

Zobowiązania ściśle związane z majątkiem małżeńskim służącym do codziennego użytku lub oszczędnościami małżeńskimi bądź wydatkami na życie w małżeństwie należy uwzględnić w podziale (§ 81 para 1 EheG) (§ 83 para 1 EheG). W razie braku umowy między małżonkami obejmującej te kwestie, sąd może określić, które z małżonków w wewnętrznych relacjach jest zobowiązane do spłaty zobowiązań (§ 92 EheG).

5.3. Czy małżonek ma prawo do żądania wypłaty wyrównania?

Podział powinien zasadniczo nastąpić poprzez przydzielenie dóbr. Jeśli uczciwy podział majątku dokonywany w ten sposób nie jest możliwy, sąd może zarządzić wypłatę wyrównania na rzecz poszkodowanego małżonka (§ 94 para 1 EheG).

Ustawowa rozdzielność majątkowa obowiązuje również po śmierci małżonka. Pozostający przy życiu małżonek ma prawo do ustawowego udziału w majątku oraz do spadku, który obejmuje przedmioty gospodarstwa domowego oraz prawo do dalszego zamieszkiwania w małżeńskim lokalu (§ 758 ABGB).

Jeśli małżonkowie ustanowili wspólność majątkową inter vivos, zobowiązania są najpierw potrącane ze wspólnego majątku, a następnie pozostała cześć majątku jest dzielona zgodnie z ustalonymi proporcjami, lub, w razie wątpliwości, na dwie równe połowy. Pozostający przy życiu małżonek otrzymuje jedną połowę, natomiast druga połowa stanowi majątek osoby zmarłej. Konsekwencje śmierci małżonka w przypadku wspólności majątkowej w razie śmierci małżonka przedstawiono w punkcie 3.1.

Nie.

Rejestrowany związek partnerski opiera się na Eingetragene Partnerschaft-Gesetz (EPG) i jest zastrzeżony dla par homoseksualnych. Zgodnie z § 27c IPRG, rejestrowani partnerzy z różnych krajów mogą wybrać dowolne prawo, które będzie miało zastosowanie. W przeciwnym razie, prawo kraju, w którym rejestrowany jest związek partnerski ma zastosowanie. Austriackie przepisy prawa o majątku małżeńskim mają również zastosowanie do rejestrowanych związków partnerskich (§ 1217 para 2 ABGB). Zastosowanie mają przepisy o wspólności własności mieszkania zgodnie z § 13 WEG oraz zakazie zbywania i obciążania zgodnie z § 364c ABGB. Podział majątku służącego do codziennego użytku partnerów jak i ich oszczędności odbywa się zgodnie z §§ 24-41 EPG, na podstawie §§ 81-98 EheG.

Nie istnieją specjalne przepisy regulujące prawa majątkowe niezarejestrowanych związków pozamałżeńskich, a analogiczne przepisy §§ 81et seq EheG o podziale majątku po rozwiązaniu małżeństwa zostały odrzucone decyzjami sądu. Zastosowanie mają ogólne przepisy prawa o obowiązkach i prawa majątkowego.

Podział majątku po rozwodzie zgodnie z §§ 81et seq EheG i §§ 24et seq EPG należy do niekwestionowanych spraw małżeńskich. W austriackich sądach w takich sprawach obowiązują międzynarodowe przepisy, jeśli małżonek/partner posiada austriackie obywatelstwo lub ma miejsce stałego pobytu w kraju (§ 114a para 4 Jurisdiktionsnorm, JN). Przedmiotowe sprawy rozpatruje sąd rejonowy (§ 104a JN), właściwy dla ostatniego wspólnego miejsca stałego pobytu małżonków/partnerów, ewentualnie sąd rejonowy właściwy dla miejsca stałego pobytu pozwanego (§§ 114a para 1 w połączeniu z 76 para 1 JN). Jeśli postępowanie rozwodowe jest już w toku, a przesłuchania w pierwszej instancji nie dobiegły jeszcze końca, sąd ma prawo dokonania podziału majątku małżeńskiego (§§ 114a para 3 w połączeniu z 76 para 1 JN).