1.1. Jakie prawo ma zastosowanie do majątku par? Jakie kryteria/zasady są stosowane do określenia prawa właściwego? Które międzynarodowe konwencje muszą być przestrzegane w poszczególnych państwach?

Stosunki majątkowe między małżonkami reguluje prawo właściwe dla ich stosunków osobistych. Stosunki osobiste miedzy małżonkami reguluje wspólne prawo krajowe, natomiast w przypadku małżonków posiadających różne obywatelstwa takie stosunki reguluje prawo kraju ich zwyczajowego miejsca wspólnego zamieszkania, a w razie jego braku prawo kraju, z którym oboje małżonkowie są ogólnie najbliżej powiązani (art. 79 kodeksu prawa prywatnego międzynarodowego).

1.2. Czy małżonkowie mogą wybrać prawo, które ma do nich zastosowanie? Jeśli tak, jakie zasady obowiązują przy takim wyborze (np. prawa, które można wybrać, wymogi formalne, prawo działające wstecz)?

Małżonkowie mogą wybrać prawo właściwe regulujące ich stosunki majątkowe, jeżeli taki wybór dopuszcza ustawa wskazana w pkt 1.1. (art. 79 kodeksu prawa prywatnego międzynarodowego). Prawo bułgarskie umożliwia taki wybór prawa. Umowę o wyborze prawa właściwego należy sporządzić w formie pisemnej, opatrzyć datą oraz podpisem małżonków (nupturientów) Warunki jej ważności reguluje wybrane prawo (art. 80 kodeksu prawa prywatnego międzynarodowego).

2.1. Proszę opisać ogólne zasady: Jakie dobra są objęte wspólnością majątkową? Jakie dobra stanowią osobisty majątek poszczególnych małżonków?

Ustawowy ustrój wspólności majątkowej:
W razie braku umowy między małżonkami określającej inny ustrój majątkowy ma zastosowanie ustawowy ustrój wspólności majątkowej (art. 18 ust. 2 kodeksu rodzinnego). Artykuł 21 i następne kodeku rodzinnego regulują ustawową wspólność majątkową. Przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa na skutek wspólnych czynności małżonków stanowią wspólną własność obojga małżonków, niezależnie od tego, w czyim imieniu zostały nabyte. Wspólność majątkowa nie obejmuje przedmiotów majątkowych nabytych przed zawarciem małżeństwa ani przedmiotów majątkowych nabytych w drodze dziedziczenia lub darowizny w czasie trwania małżeństwa.

Rzeczy ruchome nabyte przez jednego z małżonków w czasie trwania małżeństwa, służące do jego użytku osobistego, wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej stanowią jego majątek osobisty. Rzeczy ruchome nabyte przez jednego z małżonków prowadzącego własną działalność gospodarczą w czasie trwania małżeństwa stanowią jego majątek osobisty. Przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa w całości w zamian za składniki majątku osobistego również stanowią majątek osobisty małżonka (art. 22 i art. 23 kodeksu rodzinnego).

2.2. Czy istnieją prawne przesłanki dotyczące przydzielania majątku?

Nie.

2.3. Czy małżonkowie powinny sporządzać inwentarz majątku? Jeśli tak, kiedy i jak?

Małżonkowie nie mają obowiązku sporządzania spisu inwentarza.

2.4. Kto odpowiada za zarządzanie majątkiem? Kto jest uprawniony do rozporządzania majątkiem? Czy można dysponować/rozporządzać majątkiem samodzielnie czy też wymagana jest zgoda małżonka (np. sprzedaż wspólnego domu małżonków)? Jakie skutki niesie brak zgody na ważność transakcji prawnej i obowiązywanie wobec osób trzecich?

Oboje małżonkowie są uprawnieni do zarządu wspólnym majątkiem. Czynności wchodzące w zakres zarządu wspólnym majątkiem może wykonywać każdy z małżonków (art. 24 ust. 1 kodeksu rodzinnego).

W czasie trwania małżeństwa żaden z małżonków nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku, który otrzymałby w razie ustania wspólności majątkowej. Rozporządzeń przedmiotami majątkowymi należącymi do wspólnego majątku dokonują wspólnie oboje małżonkowie (art. 24 ust. 3 kodeksu rodzinnego).

Samodzielne rozporządzenie przez jednego z małżonków nieruchomością należącą do wspólnego majątku jest wzruszalne. Drugi małżonek może wystąpić z roszczeniem w terminie sześciu miesięcy od dowiedzenia się o rozporządzeniu, lecz nie później niż trzy lata po dokonaniu rozporządzenia (art. 24 ust. 4 kodeksu rodzinnego).

W przypadku odpłatnego rozporządzenia wspólną rzeczą ruchomą dokonanego przez jednego z małżonków bez zgody drugiego małżonka, taka umowa wiąże drugiego małżonka, jeżeli osoba trzecia nie wiedziała lub nie mogła wiedzieć, że drugi z małżonków nie udzielił zgody na rozporządzenie. W przypadkach rozporządzenia rzeczą ruchomą pod tytułem darmym lub rozporządzenia wymagającego formy pisemnej z notarialnym poświadczeniem podpisów mają zastosowanie przepisy o rozporządzeniu nieruchomością bez zgody drugiego małżonka (zob. wyżej) (art. 24 ust. 5 kodeksu rodzinnego).

Nawet jeśli jeden z małżonków jest wyłącznym właścicielem domu będącego miejscem zamieszkania rodziny, a małżonkowie nie posiadają drugiego domu, to nie może tym domem rozporządzić bez zgody drugiego małżonka. W razie braku zgody drugiego małżonka rozporządzenie może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia sędziego sądu rejonowego, po stwierdzeniu, że nie działa ono na szkodę małoletnich dzieci i rodziny (art. 26 kodeksu rodzinnego).

Każdy z małżonków może zawierać z drugim małżonkiem lub osobami trzecimi umowy rozporządzające jego majątkiem osobistym (art. 25 kodeksu rodzinnego).

2.5. Czy jakiekolwiek transakcje zawierane przez jednego z małżonków mogą obowiązywać w stosunku do drugiego małżonka?

Jak wspomniano powyżej, w przypadku odpłatnego rozporządzenia wspólną rzeczą ruchomą dokonanego przez jednego z małżonków bez zgody drugiego małżonka, taka umowa wiąże drugiego małżonka, jeżeli osoba trzecia nie wiedziała lub nie mogła wiedzieć, że drugi z małżonków nie udzielił zgody na rozporządzenie. Długi zaciągnięte przez małżonka na zaspokojenie potrzeb rodziny są długami wspólnymi, za które odpowiadają oboje małżonkowie. (art. 32 kodeksu rodzinnego).

2.6. Kto odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w trakcie małżeństwa? Jaki majątek mogą wykorzystać wierzyciele do zaspokojenia swoich roszczeń?

Wydatki konieczne do zaspokojenia potrzeb rodziny ponoszą oboje małżonkowie. Odpowiadają oni wspólnie za długi zaciągnięte w celu zaspokojenia potrzeb rodziny (art. 32 kodeksu rodzinnego). Za długi osobiste małżonkowie odpowiadają majątkiem osobistym oraz udziałem w majątku wspólnym.

3.1. Które przepisy mogą być zmodyfikowane w drodze zawarcia umowy, a które nie podlegają modyfikacjom? Jaki małżeński ustrój majątkowy można wybrać?

Małżonkowie mogą zmieniać swoje stosunki majątkowe w drodze umowy majątkowej małżeńskiej (art. 37 kodeksu rodzinnego). Umowa majątkowa małżeńska może zawierać wyłącznie postanowienia dotyczące stosunków majątkowych między małżonkami. W jej treści małżonkowie mogą między innymi określić, jakie składniki majątku będą stanowić majątek wspólny i kto będzie uprawniony do zarządu oraz rozporządzania majątkiem wspólnym. Małżonkowie mogą również ustanowić umowną rozdzielność majątkową. W ustroju rozdzielności majątkowej przedmioty majątkowe nabyte przez każdego z małżonków w czasie trwania małżeństwa należą do ich majątków osobistych (art. 33 kodeksu rodzinnego). Nie ma wspólnego majątku, a jedynie majątki osobiste małżonków.

W sprawach nieuregulowanych w umowie mają zastosowanie przepisy o wspólności ustawowej (art. 38 kodeksu rodzinnego).

3.2. Jakie są wymagania formalne i z kim się należy skontaktować?

Wymagane jest, aby umowa majątkowa małżeńska została sporządzona w formie pisemnej oraz osobiście podpisana przez strony, z poświadczeniem ich podpisów oraz uwierzytelnieniem treści (art. 39 ust. 1 kodeksu rodzinnego).

Jeśli w drodze umowy majątkowej małżeńskiej następuje przeniesienie prawa własności do nieruchomości, właściwy do sporządzenia takiej umowy jest notariusz, w którego rejonie znajduje się nieruchomość (art. 39 ust. 2 kodeksu rodzinnego).

3.3. Kiedy można zawrzeć umowę i kiedy wchodzi ona w życie?

Umowa majątkowa małżeńska może zostać zawarta przez małżonków również w czasie trwania małżeństwa (art. 37 ust. 3 kodeksu rodzinnego). W przypadku zawarcia umowy przed zawarciem małżeństwa, umowa wchodzi w życie z datą zawarcia małżeństwa. W przypadku zawarcia umowy w czasie trwania małżeństwa, umowa wchodzi w życie z datą jej zawarcia lub inną datą wskazaną w umowie (art. 40 ust. 1 kodeksu rodzinnego).

3.4. Czy małżonkowie mogą zmienić istniejącą umowę? Jeśli tak, na jakich warunkach?

Istnieje możliwość zmiany umowy majątkowej małżeńskiej. Zmiana umowy musi zostać dokonana w takiej samej formie, w jakiej została zawarta umowa (art. 41 ust. 1 kodeksu rodzinnego).

Małżeński ustrój majątkowy podlega obowiązkowi rejestracji.

4.1. Czy w Państwa kraju istnieje więcej niż jeden małżeński ustrój majątkowy? Gdzie?

Funkcjonuje centralny rejestr elektroniczny prowadzony przez Urząd Rejestrowy (art. 19 kodeksu rodzinnego).

4.2. Jakie dokumenty są rejestrowane? Jakie informacje są rejestrowane?

Umowy majątkowe małżeńskie oraz małżeński ustrój majątkowy podlegają obowiązkowi rejestracji.

4.3. W jaki sposób i kto może uzyskać dostęp do zarejestrowanych informacji?

Rejestr ma charakter publiczny. Za wgląd do rejestru i zaświadczenia z rejestru pobierane są opłaty według taryfy przyjętej przez Radę Ministrów (art. 19 ust. 4 kodeksu rodzinnego).

4.4. Jakie są skutki prawne rejestracji (ważność, sprzeciw)?

Jeżeli nie zarejestrowano innego ustroju, to względem osób trzecich ma zastosowanie ustawowy ustrój wspólności majątkowej, (art. 20 kodeksu rodzinnego).

Ustanie małżeństwa pociąga za sobą zniesienie małżeńskiego ustroju majątkowego (art. 27 kodeksu rodzinnego) i podział wspólnego majątku.

5.1. W jaki sposób dzielony jest majątek (prawa in rem)?

Udziały małżonków we wspólnym majątku są równe (art. 28 kodeksu rodzinnego).
Sąd może jednak orzec, że większy udział we wspólnym majątku przypadnie temu z małżonków, któremu przyznano opiekę nad małoletnimi dziećmi, jeżeli taka opieka wiąże się ze szczególnymi trudnościami dla tego małżonka. Oprócz udziału we wspólnym majątku małżonek ten zatrzymuje rzeczy ruchome przeznaczone na potrzeby wychowawcze i edukacyjne dzieci (art. 29 ust. 1 i ust. 2 kodeksu rodzinnego). W przypadku rozwodu sąd może orzec większy udział we wspólnym majątku na rzecz jednego z małżonków, jeżeli jego wkład w powstawanie wspólnego majątku jest znacznie większy aniżeli wkład drugiego małżonka (art. 29 ust. 3 kodeksu rodzinnego).

W razie rozwodu każdy z małżonków jest uprawniony do części wartości przedmiotów majątkowych służących do wykonywania zawodu, prowadzenia działalności zarobkowej oraz części wartości wierzytelności drugiego małżonka nabytych w czasie trwania małżeństwa, jeżeli przedstawiają one znaczną wartość, a małżonek ten przyczynił się do ich nabycia swoją pracą, nakładami, opieką nad dzieckiem lub pracą w gospodarstwie domowym. Także przed orzeczeniem rozwodu można wystąpić z roszczeniem, jeżeli postępowanie małżonka, który nabył składniki majątku, zagraża interesom drugiego małżonka lub dzieci (art. 30 kodeksu rodzinnego).

Artykuł 31 kodeksu rodzinnego stanowi, że z roszczeniami z art. 29 ust. 3 oraz z art. 30 można wystąpić w ciągu roku od ustania małżeństwa; z roszczeniem z art. 29 ust. 1 i ust. 2 można wystąpić w ciągu roku od wykonania orzeczenia sądu rozstrzygającego o opiece nad dziećmi.

Ustrój rozdzielności majątkowej:
Przedmioty majątkowe nabywane przez małżonków w czasie trwania małżeństwa stanowią ich majątki osobiste (art. 33 ust. 1 kodeksu rodzinnego).

Po ustaniu małżeństwa każdy z małżonków może dochodzić części wartości majątku nabytego przez drugiego małżonka w czasie trwania małżeństwa w zakresie, w jakim pierwszy z małżonków przyczynił się do takiego nabycia swoją pracą, nakładami, opieką nad dziećmi, pracą w gospodarstwie domowym lub w inny sposób (art. 33 ust. 2 kodeksu rodzinnego).

Umowne ustroje majątkowe:
W drodze umowy majątkowej małżeńskiej małżonkowie mogą uzgodnić sposób podziału majątku w przypadku rozwodu (art. 38 kodeksu rodzinnego).

5.2. Kto odpowiada za istniejące zobowiązania po rozwodzie/separacji?

Artykuł 38 kodeksu rodzinnego stanowi, że małżonkowie mogą w drodze umowy majątkowej małżeńskiej uregulować swoją odpowiedzialność za ponoszone wydatki i zaciągane zobowiązania w czasie trwania małżeństwa. W przypadku nieustalenia odpowiedzialności małżonków w drodze umowy majątkowej małżeńskiej, stosuje się przepis art. 36 ust. 2, który stanowi, że: małżonkowie są współodpowiedzialni za zobowiązania zaciągnięte w celu zaspokojenia bieżących potrzeb rodziny. Po rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód byli małżonkowie pozostają odpowiedzialni za istniejące zobowiązania zaciągnięte w czasie trwania małżeństwa jako zwykli dłużnicy solidarni, jako że nie są już współodpowiedzialni jako małżonkowie.

5.3. Czy małżonek ma prawo do żądania wypłaty wyrównania?

Kodeks rodzinny reguluje przypadki, w których jeden z małżonków jest uprawniony do otrzymania większego udziału we wspólnym majątku (zob. pkt 5.1.).

W przypadku śmierci jednego z małżonków ustaje małżeński ustrój majątkowy, a w przypadku uprzedniej wspólności majątkowej zostanie przeprowadzony podział wspólnego majątku według zasad opisanych w pkt. 5.1. Małżonek pozostający przy życiu zatrzymuje swój udział we wspólnym majątku, natomiast druga część wspólnego majątku stanowi masę spadkową, dzieloną według przepisów ustawy prawo spadkowe. Zgodnie z tą ustawą małżonek pozostający przy życiu dziedziczy część równą części przypadającej każdemu z dzieci. W przypadku uprzedniej śmierci dzieci zmarłego lub uznania ich za niegodnych dziedziczenia, dziedziczą zstępni tych dzieci (art. 10 ustawy prawo spadkowe).

W przypadku dziedziczenia przez małżonka wraz z krewnymi wstępnymi lub rodzeństwem zmarłego bądź ich zstępnymi, małżonek otrzymuje połowę masy spadkowej, jeżeli otwarcie spadku nastąpi przed upływem 10 lat małżeństwa. Po upływie 10 lat małżeństwa małżonek dziedziczy dwie trzecie masy spadkowej. W przypadku dziedziczenia przez małżonka wraz z krewnymi wstępnymi i rodzeństwem zmarłego bądź ich zstępnymi, małżonek otrzymuje jedną trzecią masy spadkowej w pierwszym przypadku (przed upływem 10 lat małżeństwa) oraz połowę w drugim przypadku. Jeżeli nie ma innych spadkobierców, małżonek dziedziczy całość spadku (art. 9 ustawy prawo spadkowe).

Nie przewiduje się żadnego szczególnego ustroju majątkowego dla małżeństw międzynarodowych.

Tylko małżeństwo w rozumieniu prawa cywilnego, zawarte w formie przewidzianej w kodeksie rodzinnym, wywołuje skutki prawne o charakterze majątkowym przewidziane prawem dla małżeństwa.

Sprawy małżeńskie podlegają właściwości bułgarskich sądów, jeżeli jeden z małżonków jest obywatelem Bułgarii lub posiada zwyczajowe miejsce zamieszkania na terytorium Bułgarii. Na podstawie tego samego art. 7 kodeksu prawa prywatnego międzynarodowego, sądy bułgarskie są właściwe w sprawach z zakresu stosunków osobistych i majątkowych między małżonkami.

Właściwym sądem rejonowym jest sąd, w którego okręgu znajduje się zwyczajowe miejsce zamieszkania pozwanego (art. 105 kodeksu postępowania cywilnego).