1.1. Jakie prawo ma zastosowanie do majątku par? Jakie kryteria/zasady są stosowane do określenia prawa właściwego? Które międzynarodowe konwencje muszą być przestrzegane w poszczególnych państwach?

Małżeńskie ustroje majątkowe podlegają prawu kraju, którego oboje małżonkowie są obywatelami. Jeżeli są obywatelami różnych krajów, stosuje się prawo kraju, w których mają oni wspólne zwykłe miejsce pobytu. Jeżeli małżonkowie nie posiadają tego samego obywatelstwa lub nie mają wspólnego zwykłego miejsca pobytu, stosuje się prawo kraju, w którym mieli ostatnie wspólne zwykłe miejsce pobytu. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie właściwości prawa na podstawie wyżej wymienionych reguł, stosuje się prawo chorwackie (artykuł 36 Ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym).

Prawem właściwym dla małżeńskiego ustroju majątkowego o charakterze umownym jest prawo, które było właściwe dla ustroju majątkowego ustawowego małżonków w momencie zawarcia przez nich małżeńskiej umowy majątkowej.

Republika Chorwacka nie jest sygnatariuszem Konwencji Haskiej z 1978 r. w sprawie prawa właściwego dla ustrojów małżeńskich.

Republika Chorwacja zawarła konwencje dwustronne w sprawie międzynarodowej pomocy prawnej, które zawierają przepisy kolizyjne dotyczące stosunków małżeńskich, z Republiką Czeską, Węgrami, Mongolią, Polską, Rumunią, Federacją Rosyjską i Republiką Słowacką (więcej informacji pod adresem: http://www.mprh.hr/bilateralna-suradnja-01).

1.2. Czy małżonkowie mogą wybrać prawo, które ma do nich zastosowanie? Jeśli tak, jakie zasady obowiązują przy takim wyborze (np. prawa, które można wybrać, wymogi formalne, prawo działające wstecz)?

Prawo chorwackie w zasadzie nie przewiduje wyboru prawa właściwego. W związku z powyższym, jeżeli oboje małżonkowie są obywatelami chorwackimi, wybór taki jest niedopuszczalny. Jednakże, jeżeli jedno z małżonków jest obywatelem innego kraju, a pierwotne prawo właściwe dla stosunków majątkowych małżonków (prawo właściwe w chwili zawierania małżeńskiej umowy majątkowej) umożliwia dokonanie takiego wyboru, małżonkowie mogą wybrać prawo właściwe (artykuł 37 Ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym), pod warunkiem, że skutki jego stosowania nie są sprzeczne z porządkiem publicznym (Konstytucją) Republiki Chorwackiej (artykuł 4 Ustawy w sprawie prawa prywatnego międzynarodowego).

2.1. Proszę opisać ogólne zasady: Jakie dobra są objęte wspólnością majątkową? Jakie dobra stanowią osobisty majątek poszczególnych małżonków?

Zgodnie z prawem chorwackim, małżonkowie posiadają majątek osobisty i majątek wspólny (artykuł 35 Ustawy o rodzinie). Majątek wspólny tworzą wszystkie przedmioty majątkowe, które małżonkowie uzyskali w wyniku ich pracy w czasie trwania małżeństwa lub majątek zgromadzony w oparciu o te przedmioty majątkowe (artykuł 36 Ustawy o rodzinie).

Majątek, który jest własnością małżonka w chwili zawierania małżeńskiej umowy majątkowej pozostaje jego majątkiem osobistym. Majątek osobisty obejmuje także majątek nabyty przez małżonka w drodze dziedziczenia lub darowizny w czasie trwania małżeństwa.

2.2. Czy istnieją prawne przesłanki dotyczące przydzielania majątku?

Zgodnie z prawem, małżonkowie są współwłaścicielami w częściach równych majątku wspólnego, chyba że sporządzą małżeńską umowę majątkową, która inaczej ureguluje ich stosunki majątkowe.

2.3. Czy małżonkowie powinny sporządzać inwentarz majątku? Jeśli tak, kiedy i jak?

Prawo chorwackie nie wymaga sporządzenia inwentaryzacji majątku.

2.4. Kto odpowiada za zarządzanie majątkiem? Kto jest uprawniony do rozporządzania majątkiem? Czy można dysponować/rozporządzać majątkiem samodzielnie czy też wymagana jest zgoda małżonka (np. sprzedaż wspólnego domu małżonków)? Jakie skutki niesie brak zgody na ważność transakcji prawnej i obowiązywanie wobec osób trzecich?

Zgodnie z informacjami zawartymi w punkcie 2.1. małżonkowie mogą posiadać na własność majątek osobisty i wspólny. Do kwestii związanych z zarządem majątkiem osobistym znajdują zastosowanie przepisy dotyczące zarządu majątkiem indywidualnym. W przypadku zarządu majątkiem wspólnym obowiązuje rozgraniczenie między zarządem zwykłym a zarządem wykraczającym poza zakres zarządu zwykłego. W przypadku spraw dotyczących zarządu zwykłego wystarczające jest oświadczenie jednego z małżonków (bieżące utrzymanie, używanie przedmiotów zgodnie z ich normalnym przeznaczeniem) - w ich zakresie istnieje domniemanie zgody drugiego małżonka. Z kolei w przypadku spraw dotyczących zarządu wykraczającego poza zakres zarządu zwykłego (zmiana normalnego przeznaczenia przedmiotu, poważniejsze remonty, zbycie, ustanowienie hipoteki, itd.) obejmującego nieruchomości i ruchomości podlegające obowiązkowi rejestracji w odniesieniu do ich właścicieli wymaga się wspólnych oświadczeń woli małżonków lub okazania przez jednego małżonka zgody drugiego małżonka. Zgoda ta musi zostać wyrażona w formie pisemnej oraz musi zawierać notarialne poświadczenie podpisu drugiego małżonka. Jeżeli małżonek nie przedstawi zgody drugiego małżonka na piśmie, to złożone przez niego oświadczenie woli nie wywiera skutków na prawa i obowiązki osób trzecich działających w dobrej wierze (art. 37 Ustawy o rodzinie).

2.5. Czy jakiekolwiek transakcje zawierane przez jednego z małżonków mogą obowiązywać w stosunku do drugiego małżonka?

Obowiązki i zobowiązania zaciągnięte przed zawarciem związku małżeńskiego, jak również i te zaciągnięte indywidualnie przez małżonka w trakcie trwania małżeństwa, które nie są związane z zaspakajaniem codziennych potrzeb rodziny, nie są wiążące względem drugiego małżonka (art. 43 Ustawy o rodzinie).

2.6. Kto odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w trakcie małżeństwa? Jaki majątek mogą wykorzystać wierzyciele do zaspokojenia swoich roszczeń?

Oboje małżonkowie odpowiadają za długi zaciągnięte przez jedno z nich w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, jak również za te, które zostały zaciągnięte wspólnie w zakresie ich majątku wspólnego. Za długi małżonkowie odpowiadają solidarnie zarówno z majątku osobistego jak i wspólnego (art. 44 Ustawy o rodzinie).

3.1. Które przepisy mogą być zmodyfikowane w drodze zawarcia umowy, a które nie podlegają modyfikacjom? Jaki małżeński ustrój majątkowy można wybrać?

Małżonkowie mają możliwość zawarcia małżeńskiej umowy regulującej ich stosunki majątkowe w odniesieniu do ich majątku obecnego i przyszłego (artykuł 40 Ustawy o rodzinie).

Małżonkowie mogą określić swoje stosunki majątkowe samodzielnie i zgodnie z ich najlepszym interesem, wskazując które z aktywów należą do majątku wspólnego, a które stanowią majątek osobisty małżonków (artykuły 36 Ustawy o rodzinie). W przypadku niektórych aspektów, takich jak zarządzanie majątkiem czy jego podział, należy uwzględnić Ustawę o własności o innych prawach majątkowych.

Ustawa o rodzinie nie reguluje małżeńskich umów majątkowych, co oznacza, że każda umowa, która nie jest sprzeczna z obowiązującym prawem, jest dozwolona. Istnieją jednak ograniczenia co do stosowania prawa obcego: zabronione jest wskazywanie w małżeńskiej umowie majątkowej prawa obcego jako właściwego dla stosunków majątkowych małżonków (artykuł 42 Ustawy o rodzinie), jeżeli oboje małżonkowie są obywatelami chorwackimi. Jednakże jeżeli jedno z małżonków jest obywatelem innego kraju, zastosowanie mają przepisy Ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym (patrz punkt 1.2.).

3.2. Jakie są wymagania formalne i z kim się należy skontaktować?

Małżeńska umowa majątkowa winna być zawarta na piśmie, a podpisy małżonków poświadczone przez notariusza (artykuł 40 Ustawy o rodzinie).

3.3. Kiedy można zawrzeć umowę i kiedy wchodzi ona w życie?

Małżeńska umowa majątkowa może być sporządzona przed zawarciem małżeństwa lub w czasie jego trwania.

3.4. Czy małżonkowie mogą zmienić istniejącą umowę? Jeśli tak, na jakich warunkach?

Małżonkowie mają możliwość zmiany obowiązującej małżeńskiej umowy majątkowej lub zawarcia nowej w każdym czasie, jeżeli wszystkie wyżej wymienione warunki zostały spełnione.

Zgodnie z prawem chorwackim, rejestracja małżeńskiej umowy majątkowej nie jest obowiązkowa

5.1. W jaki sposób dzielony jest majątek (prawa in rem)?

Oboje małżonkowie mają prawo żądać podziału majątku na drodze sądowej w chwili rozwiązania ich małżeństwa (w przypadku rozwodu) lub w czasie jego trwania. Małżonkowie mogą także uzgodnić między sobą podział majątku wspólnego. W przypadku braku zgody sąd orzeka zgodnie z zasadami prawa cywilnego. Majątek wspólny dzieli się na części równe, chyba że małżonkowie umówią się inaczej. Podział nieruchomości wchodzących w skład wspólności majątkowej może być dokonany, w częściach równych (w przypadku występowania kilku nieruchomości), poprzez podział geodezyjny działki, podział cywilny (sprzedaż nieruchomości i podział uzyskanego przychodu), spłatę lub przyznanie prawa do zamieszkania. Ruchomości wchodzące w skład wspólności majątkowej mogą być podzielone na części równe (w przypadku występowania kilku ruchomości) poprzez podział cywilny, spłatę lub podział fizyczny.

5.2. Kto odpowiada za istniejące zobowiązania po rozwodzie/separacji?

Zasady, o których mowa w punkcie 2.6, mają zastosowanie do odpowiedzialności małżonków za długi istniejące po rozwodzie.

W przypadku braku małżeńskiej umowy majątkowej zawierającej odmienne postanowienia, małżonek pozostający przy życiu może żądać zniesienia wspólności majątkowej w postępowaniu spadkowym, prowadzonym przed notariuszem, w którym to przypadku majątek ten nie będzie wchodził w skład spadku.

W przypadku zniesienia wspólności majątkowej małżonek pozostający przy życiu odziedziczy pozostałą część majątku zmarłego (w przypadkach innych niż dziedziczenie testamentowe) jako spadkobierca z pierwszego lub drugiego kręgu spadkobierców. W ramach pierwszego kręgu spadkobierców małżonek pozostający przy życiu dziedziczy taką samą część, jak każde dziecko zmarłego (artykuł 9 Ustawy o dziedziczeniu). Jeżeli zmarły nie ma dzieci, jego współmałżonek i rodzice dziedziczą w częściach równych (połowa spadku przypada małżonkowi, druga połowa przypada rodzicom). Jeżeli zmarły nie pozostawił żyjącego rodzica, małżonek pozostający przy życiu dziedziczy cały majątek (artykuł 11 Ustawy o dziedziczeniu).

Nie.

Zgodnie z Ustawą o rodzinie, za związek partnerski uważa się związek kobiety niezamężnej i mężczyzny nieżonatego, który trwa co najmniej trzy lata lub pod warunkiem, że w czasie trwania wspólnego pożycia zrodziło się z niego co najmniej jedno dziecko (artykuł 11 Ustawy o rodzinie).

Prawo chorwackie nie przewiduje możliwości zarejestrowania związku partnerskiego. Sąd orzeka każdorazowo, zanim ustali charakter związku partnerskiego, czy wszystkie jego warunki zostały spełnione.

Przepisy Ustawy o rodzinie, którym podlegają małżonkowie, mają zastosowanie także do związku partnerskiego kobiety i mężczyzny, jeżeli spełnia on wyżej wymienione warunki artykułu 3 Ustawy o rodzinie. W Chorwacji związki osób tej samej płci podlegają Ustawie o partnerstwie życiowym. W myśl tej ustawy partnerstwem życiowym jest związek o charakterze rodziny dwóch osób tej samej płci wpisany do rejestru prowadzonego przez organ właściwy (art. 2 Ustawy o partnerstwie życiowym). Związki o charakterze rodziny osób tej samej płci mogą również funkcjonować jako nieformalne i niezarejestrowane partnerstwa życiowe, jeżeli spełnione są następujące warunki: związek trwa więcej niż trzy lata i zostały spełnione inne przesłanki koniecznie dla zapewnienia jego ważności od początku trwania związku (art. 3 Ustawy o partnerstwie życiowym). Do stosunków majątkowych osób pozostających w partnerstwie życiowym i w nieformalnych partnerstwie życiowym znajdują zastosowanie analogiczne przepisy dotyczące majątku wspólnego i osobistego (patrz 2.1).

Zgodnie z ogólnymi zasadami dotyczącymi właściwości sądów, sądy chorwackie są właściwe dla spraw o charakterze międzynarodowym, jeżeli zwykłe miejsce pobytu pozwanego znajduje się w Republice Chorwackiej (artykuł 46 ustęp 1 Ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym).

Sądy chorwackie są także właściwe dla spraw o charakterze międzynarodowym w przypadku sporów małżeńskich, w tym także w przypadku, gdy pozwany nie ma zwykłego miejsca pobytu w Republice Chorwackiej, jeżeli powód ma zwykłe lub czasowe miejsce pobytu w Chorwacji w chwili wniesienia powództwa (artykuł 59 ustęp 1 Ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym).

Jeżeli większość przedmiotów majątku małżeńskiego znajduje się w Republice Chorwacji, a reszta za granicą, sąd może orzekać w sprawie majątku położonego za granicą tylko wówczas, gdy orzeka o majątku położonym w Republice Chorwackiej i jedynie w przypadku, gdy pozwany wyrazi na to zgodę (artykuł 59 ustęp 2 Ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym).

Sądy chorwackie mają natomiast wyłączną właściwość do rozpoznawania wszelkich sporów dotyczących prawa rozporządzania nieruchomościami położonymi na terytorium Republiki Chorwackiej (artykuł 56 Ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym).

Małżonkowie mogą porozumieć się co do właściwości sądu zagranicznego jedynie w przypadku, gdy jedno z nich jest cudzoziemcem i sprawa nie należy do wyłącznej kompetencji sądów chorwackich.

Małżonkowie mogą porozumieć się co do właściwości sądu chorwackiego, jeżeli co najmniej jedno z nich jest obywatelem chorwackim (artykuł 49 ustęp 2 Ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym).