1.1. Jakie prawo ma zastosowanie do majątku par? Jakie kryteria/zasady są stosowane do określenia prawa właściwego? Które międzynarodowe konwencje muszą być przestrzegane w poszczególnych państwach?

W odniesieniu do nieruchomości znajduje zastosowanie reguła lex rei sitae. Oznacza to, że nieruchomość podlega prawu kraju, w którym jest położona.

1.2. Czy małżonkowie mogą wybrać prawo, które ma do nich zastosowanie? Jeśli tak, jakie zasady obowiązują przy takim wyborze (np. prawa, które można wybrać, wymogi formalne, prawo działające wstecz)?

Małżonkowie nie mają możliwości wyboru prawa regulującego ich małżeński ustrój majątkowy.

2.1. Proszę opisać ogólne zasady: Jakie dobra są objęte wspólnością majątkową? Jakie dobra stanowią osobisty majątek poszczególnych małżonków?

W razie braku umowy majątkowej małżeńskiej między małżonkami powstaje wspólność majątkowa [art. 1316 maltańskiego kodeksu cywilnego (k.c.)]. Wspólność majątkowa obejmuje wszystkie przedmioty majątkowe nabyte przez każdego z małżonków w toku działalności zawodowej, pożytki z majątku każdego z małżonków oraz rzeczy ruchome i nieruchome nabyte przez każdego z małżonków pod tytułem odpłatnym w czasie trwania małżeństwa. Przedmioty majątkowe nabyte przez każdego z małżonków w drodze darowizny lub dziedziczenia zalicza się do majątku osobistego małżonka, który je otrzymał lub odziedziczył.

2.2. Czy istnieją prawne przesłanki dotyczące przydzielania majątku?

Domniemywa się, że całość majątku będącego w posiadaniu obojga lub jednego z małżonków należy do majątku wspólnego, chyba że zostanie udowodnione inaczej (art. 1321 ust. 1k.c.). W sytuacji gdy nie została zawarta umowa majątkowa małżeńska istnieje domniemanie, że całość majątku ruchomego i nieruchomego nabytego pod tytułem odpłatnym przez każdego z małżonków w czasie trwania małżeństwa należy do obojga małżonków po równo.

2.3. Czy małżonkowie powinny sporządzać inwentarz majątku? Jeśli tak, kiedy i jak?

Prawo nie przewiduje takiego obowiązku. Niemniej małżonkowie mogą według własnego uznania postanowić w umowie majątkowej małżeńskiej o sporządzeniu spisu inwentarza przedmiotów majątkowych będących własnością każdego z małżonków.

2.4. Kto odpowiada za zarządzanie majątkiem? Kto jest uprawniony do rozporządzania majątkiem? Czy można dysponować/rozporządzać majątkiem samodzielnie czy też wymagana jest zgoda małżonka (np. sprzedaż wspólnego domu małżonków)? Jakie skutki niesie brak zgody na ważność transakcji prawnej i obowiązywanie wobec osób trzecich?

Czynności zwykłego zarządu wspólnym majątkiem może wykonywać każdy z małżonków. Natomiast czynności wykraczające poza zakres zwykłego zarządu wykonują wspólnie oboje małżonkowie. Ustawa wyszczególnia czynności uznawane za wykraczające poza zakres zwykłego zarządu, do których wykonania wymagana jest zgoda obojga małżonków (art. 1322 k.c.).

Przykładowo zgoda obojga małżonków jest wymagana do rozporządzenia nieruchomością należącą do wspólnego majątku oraz rozporządzenia mieszkaniem małżonków, nawet jeśli stanowi ono własność tylko jednego z małżonków. Jeżeli czynność wymagającą zgody obojga małżonków i polegającą na zbyciu lub ustanowieniu prawa rzeczowego lub osobowego do nieruchomości wykonuje jeden z małżonków bez zgody współmałżonka, to ważność takiej czynności może zostać podważona przez współmałżonka. Jeżeli taka czynność dotyczy rzeczy ruchomej, to może zostać unieważniona tylko wówczas gdy polega ona na przeniesieniu praw do rzeczy ruchomej pod tytułem darmym (art. 1326 k.c.).

2.5. Czy jakiekolwiek transakcje zawierane przez jednego z małżonków mogą obowiązywać w stosunku do drugiego małżonka?

Czynności zwykłego zarządu wspólnym majątkiem może samodzielnie wykonywać jeden z małżonków, lecz wiążą one również drugiego małżonka.

2.6. Kto odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w trakcie małżeństwa? Jaki majątek mogą wykorzystać wierzyciele do zaspokojenia swoich roszczeń?

Oboje małżonkowie są współodpowiedzialni za zobowiązania związane ze wspólnym majątkiem, jak również za zobowiązania zaciągnięte na zaspokojenie potrzeb rodziny, obciążające zarówno majątek wspólny, jak i majątek osobisty małżonków (art. 1327 i art. 1330 k.c.).

Zobowiązania związane z majątkiem osobistym małżonka należą do jego zobowiązań osobistych, podobnie jak zobowiązania zaciągnięte w ramach czynności wykraczających poza zakres zwykłego zarządu wspólnym majątkiem, wykonywanych bez wymaganej zgody współmałżonka. Wierzyciele osobiści mogą żądać zaspokojenia z majątku osobistego małżonka będącego dłużnikiem. Jeżeli majątek osobisty nie wystarczy do zaspokojenia wierzyciela, to wierzyciel może żądać zaspokojenia również z majątku wspólnego, ale wyłącznie do wysokości udziału dłużnika we wspólnym majątku (art. 1329 k.c.).

3.1. Które przepisy mogą być zmodyfikowane w drodze zawarcia umowy, a które nie podlegają modyfikacjom? Jaki małżeński ustrój majątkowy można wybrać?

Małżonkowie mogą zawrzeć umowę majątkową małżeńską, na mocy której wybierają małżeński ustrój majątkowy regulujący ich stosunki własnościowe. Mogą oni wybrać (1) wspólność majątkową, (2) rozdzielność majątkową lub (3) wspólność dorobku pod osobnym zarządem. W ustroju wspólności dorobku przedmioty majątkowe nabyte przez każdego z małżonków w czasie trwania małżeństwa pozostają w posiadaniu i pod zarządem małżonka, który je nabył jako wyłączną własność (art. 1339 k.c.). Po ustaniu ustroju wspólności dorobku majątek małżonków, który pozostanie po odliczeniu zobowiązań, zostaje podzielony po równo między małżonków (art. 1341 k.c.).

3.2. Jakie są wymagania formalne i z kim się należy skontaktować?

Umowę majątkową małżeńską zawiera się w formie aktu notarialnego. W tym celu należy zgłosić się do notariusza.

3.3. Kiedy można zawrzeć umowę i kiedy wchodzi ona w życie?

W razie zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej przed zawarciem małżeństwa, umowa ta wchodzi w życie z chwilą zawarcia małżeństwa. Niemniej wobec osób trzecich umowa majątkowa małżeńska staje się skuteczna z dniem zarejestrowania aktu notarialnego w publicznym rejestrze przez notariusza. W razie zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej po zawarciu małżeństwa, umowa ta wchodzi w życie między małżonkami z dniem jej zawarcia, a wobec osób trzecich staje się skuteczna z dniem zarejestrowania aktu notarialnego w publicznym rejestrze przez notariusza.

3.4. Czy małżonkowie mogą zmienić istniejącą umowę? Jeśli tak, na jakich warunkach?

Tak, umowę majątkową małżeńska można zmieniać, lecz każda zmiana dokonywania po zawarciu małżeństwa wymaga zatwierdzenia przez sędziego, który przewodniczy wydziałowi sądu ds. postępowań nieprocesowych. Zmiana pozostaje bez wpływu na roszczenia dotychczasowych wierzycieli, powstałe przed jej wprowadzeniem.

3.5. Czy zgodnie z prawem krajowym umowa majątkowa małżeńska może działać wstecz w przypadku zawarcia takiej umowy przez małżonków w trakcie trwania małżeństwa?

W ramach maltańskiego prawa umowa reżimu małżeńskiego zaczyna obowiązywać z dniem jej podpisania, więc nie ma żadnej mocy wstecznej.

Umowa majątkowa małżeńska zostaje zarejestrowana przez notariusza w terminie 15 dni od daty jej zawarcia.

4.1. Czy w Państwa kraju istnieje więcej niż jeden małżeński ustrój majątkowy? Gdzie?

Funkcjonuje tylko jeden rejestr. Jest to publiczny rejestr prowadzony przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

4.2. Jakie dokumenty są rejestrowane? Jakie informacje są rejestrowane?

Do rejestru trafiają następujące informacje: adnotacja o zawarciu umowy małżeńskiej; data sporządzenia aktu notarialnego; dane osobowe umawiających się stron; rodzaj wybranego małżeńskiego ustroju majątkowego regulującego stosunki majątkowe stron.

4.3. W jaki sposób i kto może uzyskać dostęp do zarejestrowanych informacji?

Dostęp do informacji zawartych w publicznym rejestrze przysługuje każdej osobie na wniosek. W biurze rejestru składa się prosty wniosek, a oficjalna odpowiedź jest udzielana w ciągu 10 dni od daty złożenia wniosku. Notariuszom przysługuje internetowy dostęp do rejestru z uzyskaniem natychmiastowej odpowiedzi.

4.4. Jakie są skutki prawne rejestracji (ważność, sprzeciw)?

Podstawowy skutek rejestracji polega na powstaniu domniemania, że osoby trzecie (zwłaszcza wierzyciele) wiedzą o istnieniu umowy.

4.5. Czy umowa majątkowa małżeńska zawarta w innym państwie zgodnie z obowiązującym w nim prawie może zostać zarejestrowana w Polsce? Jeżeli tak, jakie warunki bądź formalności muszą zostać spełnione?

W ramach maltańskiego prawa nie można zarejestrować umowy małżeńskiej sporządzonej za granicą, są one jednak uznawane. Oficjalne tłumaczenie należy złożyć u notariusza.

5.1. W jaki sposób dzielony jest majątek (prawa in rem)?

Zależy to od przyjętego małżeńskiego ustroju majątkowego. W przypadku gdy jeden z małżonków sprzeciwia się rozwodowi/separacji, o sposobie podziału majątku rozstrzyga sąd. W razie braku sprzeciwu małżonkowie sami rozstrzygają o sposobie podziału majątku, co następnie podlega zatwierdzeniu sądu. Artykuł 1333 k.c. stanowi, że podział wspólnego majątku następuje poprzez przyznanie każdemu z małżonków połowy składników wspólnego majątku.

5.2. Kto odpowiada za istniejące zobowiązania po rozwodzie/separacji?

Zależy to od przyjętego małżeńskiego ustroju majątkowego. W przypadku gdy jeden z małżonków sprzeciwia się rozwodowi/separacji, o sposobie podziału majątku rozstrzyga sąd. W razie braku sprzeciwu małżonkowie sami rozstrzygają o sposobie podziału majątku, co następnie podlega zatwierdzeniu sądu. Artykuł 1333 k.c. stanowi, że w razie podziału wspólnego majątku każdy z małżonków odpowiada za połowę zobowiązań obciążających wspólny majątek.

5.3. Czy małżonek ma prawo do żądania wypłaty wyrównania?

W ustroju wspólności majątkowej każdy z małżonków jest zobowiązany do zwrotu środków pobranych ze wspólnego majątku na zaspokojenie zobowiązań osobistych (art. 1331 ust. 1 k.c.). Jeżeli zaspokojenie zobowiązań obciążających wspólny majątek nastąpiło z majątku osobistego jednego z małżonków, lub jeden z małżonków poczynił nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny, to przysługuje mu roszczenie o zwrot (art. 1331 ust. 2 k.c.). Zwrot następuje w formie świadczenia pieniężnego (art. 1331 ust. 3 k.c.).

Zależy to od tego, czy zmarły pozostawił testament, czy też nie. W testamencie małżonkowie mogą według własnego uznania wyznaczyć sukcesorów uniwersalnych całości spadku. Wówczas każdy z potomków zmarłego może dochodzić należnego mu zachowku (choć w praktyce rzadko ma to miejsce). Przy dziedziczeniu beztestamentowym, jeżeli zmarły pozostawi potomków, dzieci (lub ich zstępni, w przypadku śmierci dziecka przed śmiercią spadkodawcy) otrzymują łącznie połowę spadku, a drugą połowę obejmuje małżonek pozostający przy życiu (art. 808 ust. 1 k.c.). Małżonkowi pozostającemu przy życiu przysługuje również prawo do dalszego zamieszkiwania w mieszkaniu małżonków (art. 633 k.c.). Jeżeli zmarły nie pozostawił dzieci ani innych zstępnych, małżonek pozostający przy życiu staje się wyłącznym spadkobiercą (art. 810 k.c.).

Nie.

Nowa ustawa w sprawie konkubinatu (rozdział 571 maltańskiego Dzienniku Ustaw) zawiera konkretne przepisy dotyczące „zwykłego podstawowego wspólnego mieszkania” wyłącznie w odniesieniu do zarejestrowanych związków partnerskich.

Z chwilą śmierci jednego z partnerów, który pozostawał w zarejestrowanym związku partnerskim, pozostającemu przy życiu drugiemu partnerowi przysługuje służebność wspólnego mieszkania, jeżeli był jego współwłaścicielem, na dalszy okres jego życia lub do momentu zawarcia następnego związku małżeńskiego, cywilnego lub kolejnego zarejestrowanego związku partnerskiego.

Jeżeli partner, który zmarł, był właścicielem wspólnego mieszkania, to pozostającemu przy życiu drugiemu partnerowi przysługuje służebność mieszkania przez okres odpowiadający okresowi wspólnego pożycia partnerów, jednak nie może być on dłuższy niż 15 lat. Jednocześnie ustawa przewiduje również, że pozostającemu przy życiu drugiemu partnerowi przysługuje wspomniana służebność mieszkania na dalszy okres jego życia lub do momentu zawarcia następnego związku małżeńskiego, cywilnego lub kolejnego zarejestrowanego związku partnerskiego.

W odniesieniu do ruchomości z przedmiotowej ustawy można wywieść wzruszalne domniemanie prawne, zgodnie z którym konkubentom przysługuje równy udział w ruchomościach, które znajdują się w ,,zwykłym, podstawowym wspólnym mieszkaniu", i które zostały nabyte w trakcie ich wspólnego pożycia.

Poza zakresem zastosowania rozporządzenia WE nr 2201/2003 sądy maltańskie są właściwe w sprawach o rozwód, jeżeli przynajmniej jeden z małżonków posiada miejsce stałego pobytu na terytorium Malty w dniu wniesienia pozwu rozwodowego do właściwego sądu, lub jeżeli przynajmniej jeden z małżonków faktycznie zamieszkiwał na terytorium Malty przez co najmniej rok licząc wstecz od daty wniesienia pozwu rozwodowego.