Związki osób w Rumunia
Last updated on: 11.05.2022
Angielska i krajowa wersja językowa tej strony jest utrzymywana przez odpowiedni punkt kontaktowy. Tłumaczenia na inne języki są wykonywane i aktualizowane stopniowo. W związku z tym ewentualne najnowsze aktualizacje mogą nie być dostępne w tej wersji językowej. Aby uzyskać najnowszą wersję, sprawdź angielską lub krajową wersję językową.
1.1. Jakie prawo ma zastosowanie do majątku par? Jakie kryteria/zasady są stosowane do określenia prawa właściwego? Które międzynarodowe konwencje muszą być przestrzegane w poszczególnych państwach?
Zgodnie z art. 2590 kodeksu cywilnego, małżeński ustrój majątkowy podlega prawu wybranemu przez małżonków. W razie braku wyboru prawa właściwego, małżeński ustrój majątkowy podlega prawu regulującemu ogólne skutki małżeństwa. Artykuł 2589 kodeksu cywilnego stanowi, że ogólne skutki małżeństwa reguluje prawo państwa wspólnego zwyczajowego miejsca zamieszkania małżonków, a jeśli małżonkowie nie posiadają wspólnego zwyczajowego miejsca zamieszkania, to stosuje się prawo państwa wspólnego obywatelstwa małżonków. Jeżeli natomiast małżonkowie nie posiadają wspólnego obywatelstwa, to stosuje się prawo państwa, w którym zawarto małżeństwo. Niemniej należy zauważyć, że tytułem odstępstwa od tych przepisów prawo małżonków do mieszkania rodziny oraz system instrumentów dotyczących tego mieszkania reguluje prawo miejsca położenia mieszkania. Rumunia nie jest sygnatariuszem konwencji haskiej z 14 marca 1978 r. o prawie właściwym dla małżeńskich ustrojów majątkowych.1.2. Czy małżonkowie mogą wybrać prawo, które ma do nich zastosowanie? Jeśli tak, jakie zasady obowiązują przy takim wyborze (np. prawa, które można wybrać, wymogi formalne, prawo działające wstecz)?
Małżonkowie mogą wybrać prawo regulujące ich ustrój majątkowy. Zgodnie z art. 2590 ust. 2 kodeksu cywilnego wybór ten jest ograniczony do: prawa państwa, na którego terytorium jeden z małżonków posiada zwyczajowe miejsce zamieszkania w chwili dokonania wyboru, prawa ojczystego któregokolwiek z małżonków w chwili dokonania wyboru oraz prawa państwa, w którym małżonkowie obrali pierwsze wspólne zwyczajowe miejsce zamieszkania po zawarciu małżeństwa. Umowa o wyborze prawa może poprzedzać zawarcie małżeństwa, może też zostać zawarta w chwili zawarcia małżeństwa bądź w czasie trwania małżeństwa. Umowa powinna spełniać wymogi formalne przewidziane prawem wybranym jako prawo właściwe lub prawem miejsca zawarcia umowy. W każdym przypadku wymagana jest jednak forma pisemna z podpisem obojga małżonków i datą. Jeżeli małżonkowie nie uzgodnią inaczej, nowo wybrane prawo właściwe wywołuje skutki wyłącznie na przyszłość. Umowa nie może naruszać praw osób trzecich.2.1. Proszę opisać ogólne zasady: Jakie dobra są objęte wspólnością majątkową? Jakie dobra stanowią osobisty majątek poszczególnych małżonków?
Jeżeli małżonkowie nie zawrą umowy majątkowej małżeńskiej, to stosuje się do nich ustawowy ustrój wspólności majątkowej. Zgodnie z tym ustrojem wszystkie przedmioty majątkowe nabyte przez któregokolwiek z małżonków w czasie trwania wspólności należą do wspólnego majątku, jak przewidziano w art. 339 kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 340 kodeksu cywilnego, do majątku osobistego każdego z małżonków należą: przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca wyraźnie zastrzegł, że przedmioty te mają wejść w skład wspólnego majątku; przedmioty majątkowe do użytku osobistego małżonka; przedmioty majątkowe służące do wykonywania zawodu małżonka; prawa własności intelektualnej do prac małżonka; przedmioty majątkowe otrzymane jako nagroda lub wygrana, rękopisy naukowe lub literackie, rysunki i projekty artystyczne, projekty wynalazków, świadczenia z ubezpieczenia oraz zadośćuczynienia za szkody materialne i krzywdy wyrządzone któremukolwiek z małżonków; przedmioty majątkowe, sumy pieniężne lub rzeczy o wartości zastępującej osobiste przedmioty majątkowe, jak również przedmioty nabyte w zamian za takie przedmioty majątkowe oraz pożytki z osobistych przedmiotów majątkowych.2.2. Czy istnieją prawne przesłanki dotyczące przydzielania majątku?
W razie braku spisu inwentarza (zob. pkt. 2.3) oraz jeżeli nie zostanie udowodnione inaczej, domniemywa się, że rzeczy ruchome należą do wspólnego majątku małżonków. Zgodnie z art. 357 ust. 2 kodeksu cywilnego, jeżeli nie zostanie udowodnione inaczej, domniemywa się, że małżonkowie przyczynili się w równych częściach do nabycia wspólnego majątku oraz realizowania wspólnych zobowiązań.2.3. Czy małżonkowie powinny sporządzać inwentarz majątku? Jeśli tak, kiedy i jak?
Zgodnie z art. 343 ust. 3 kodeksu cywilnego w ustroju wspólności ustawowej małżonkowie powinni sporządzić spis inwentarza rzeczy ruchomych nabytych przed zawarciem małżeństwa, poświadczony przez notariusza lub z opatrzony ich własnymi podpisem. Taki spis sporządza się przed zawarciem małżeństwa. Również jeśli małżonkowie zdecydują się na rozdzielność majątkową (zob. pkt. 3.1), to u notariusza sporządza się spis rzeczy ruchomych objętych umową.2.4. Kto odpowiada za zarządzanie majątkiem? Kto jest uprawniony do rozporządzania majątkiem? Czy można dysponować/rozporządzać majątkiem samodzielnie czy też wymagana jest zgoda małżonka (np. sprzedaż wspólnego domu małżonków)? Jakie skutki niesie brak zgody na ważność transakcji prawnej i obowiązywanie wobec osób trzecich?
Każdy z małżonków jest uprawniony do prowadzenia zarządu wspólnym majątkiem, użytkowania go oraz nabywania składników wspólnego majątku bez zgody drugiego małżonka (art. 345 kodeksu cywilnego). Do przeprowadzenia transakcji prowadzącej do zbycia lub obciążenia wspólnego majątku wymagana jest zgoda obojga małżonków. Jeżeli jednak zbycie danych wspólnych rzeczy ruchomych nie jest obłożone żadnymi formalnościami związanymi z upublicznieniem, to może go dokonać samodzielnie każdy z małżonków (art. 346 kodeksu cywilnego). W pozostałych przypadkach transakcje dokonywane bez wyraźnej zgody drugiego małżonka mogą zostać unieważnione.Transakcje dotyczące mieszkania rodziny, będącego wspólnym mieszkaniem małżonków lub mieszkaniem małżonka, w którym mieszkają dzieci małżeństwa, podlegają przepisom szczególnym. Małżonek nie może samodzielnie rozporządzać prawami do mieszkania rodziny ani wykonywać czynności wpływających na użytkowanie mieszkania, nawet jeśli jest jego wyłącznym właścicielem. Jeżeli jednak współmałżonek odmawia zgody bez uzasadnionego powodu, sąd rodzinny i opiekuńczy może zezwolić na wykonanie czynności. Małżonek, który nie udzielił zgody, może żądać unieważnienia czynności, jeżeli dane mieszkanie figuruje w rejestrze katastralnym jako mieszkanie rodziny. Unieważnienia można żądać nawet wówczas gdy w rejestrze nie ma takiej adnotacji, lecz charakter mieszkania był znany nabywcy z innych względów. W innych przypadkach mona jedynie dochodzić odszkodowania od współmałżonka (art. 322 kodeksu cywilnego).
2.5. Czy jakiekolwiek transakcje zawierane przez jednego z małżonków mogą obowiązywać w stosunku do drugiego małżonka?
Zobowiązania zaciągnięte przez małżonka na pokrycie zwykłych wydatków małżeństwa oraz kosztów powstałych w związku z utrzymaniem, zarządem i nabyciem wspólnego majątku stanowią wspólne zobowiązania małżonków, nawet jeśli takie zobowiązania zaciągnął tylko jeden z małżonków. Za takie zobowiązania małżonkowie odpowiadają wspólnym majątkiem (art. 351 kodeksu cywilnego).2.6. Kto odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w trakcie małżeństwa? Jaki majątek mogą wykorzystać wierzyciele do zaspokojenia swoich roszczeń?
Za wspólne zobowiązania zaciągnięte z przyczyn przewidzianych w art. 351 kodeksu cywilnego małżonkowie odpowiadają wspólnym majątkiem. Jeżeli jednak wspólny majątek nie wystarczy do pokrycia wspólnych zobowiązań, to małżonkowie wspólnie odpowiadają majątkiem osobistym, a małżonkowi, który spłaci dług, przysługuje roszczenie regresowe wobec współmałżonka oraz prawo zastawu na jego rzeczach do czasu zaspokojenia roszczenia (art. 352 kodeksu cywilnego).3.1. Które przepisy mogą być zmodyfikowane w drodze zawarcia umowy, a które nie podlegają modyfikacjom? Jaki małżeński ustrój majątkowy można wybrać?
Małżonkowie mogą wybrać wspólność ustawową, wspólność umowną lub rozdzielność majątkową. W ustroju wspólności umownej małżonkowie mogą rozszerzyć lub ograniczyć zakres wspólności, uregulować sposoby przyszłego podziału wspólnego majątku lub określić, które czynności zarządu wymagają zgody obojga małżonków. Jeśli małżonkowie zaprowadzą ustrój rozdzielności majątkowej, to każdy z małżonków zachowuje majątek, który posiadał przed zawarciem małżeństwa, oraz staje się wyłącznym właścicielem aktywów, które samodzielnie nabył w czasie trwania małżeństwa. Niezależnie jednak od wybranego małżeńskiego ustroju majątkowego małżonkowie nie mogą wprowadzać odstępstw od podstawowych unormowań ustroju zawartych w art. 313–328 kodeksu cywilnego.3.2. Jakie są wymagania formalne i z kim się należy skontaktować?
Umowa majątkowa małżeńska przewidująca inny ustrój niż wspólność ustawowa wymaga uwierzytelnienia przez notariusza, gdyż inaczej taka umowa jest dotknięta bezwzględną nieważnością.3.3. Kiedy można zawrzeć umowę i kiedy wchodzi ona w życie?
Umowa majątkowa może poprzedzać zawarcie małżeństwa i wówczas wywołuje skutki dopiero od dnia zawarcia małżeństwa. Umowa majątkowa małżeńska może również zostać zawarta w czasie trwania małżeństwa i wówczas wywołuje skutki od dnia jej zawarcia (art. 330 kodeksu cywilnego).3.4. Czy małżonkowie mogą zmienić istniejącą umowę? Jeśli tak, na jakich warunkach?
Zgodnie z art. 369 kodeksu cywilnego jeżeli małżeństwo trwa od co najmniej roku, małżonkowie mogą zastąpić istniejący ustrój majątkowy innym ustrojem bądź wprowadzić zmiany do istniejącego ustroju, postępując zgodnie z wymogami materialnymi i formalnymi obowiązującymi przy zawieraniu umów majątkowych małżeńskich.3.5. Czy zgodnie z prawem krajowym umowa majątkowa małżeńska może działać wstecz w przypadku zawarcia takiej umowy przez małżonków w trakcie trwania małżeństwa?
W Rumunii wybór reżimu majątku małżeńskiego, innego niż w przypadku wspólności ustawowej, dokonuje się poprzez zawarcie konwencji małżeńskiej. Konwencja ta może być w zasadzie sporządzona przez zawarciem związku małżeńskiego, a nawet w dzień zawarcia tego związku. Małżonkowie mogą zastąpić istniejący reżim majątku małżeńskiego innym reżimem lub wnieść do niego poprawki, zgodnie z warunkami określonymi przez prawo dotyczące zawierania umów małżeńskich, jeśli od zawarcia związku małżeńskiego upłynął co najmniej jeden rok.Dzień, w którym zaczęła obowiązywać konwencja zawarta między małżonkami podczas ceremonii ślubu powinien zostać wskazany przez strony w stosowanym dokumencie, a jeśli go brak, należy wskazać datę zawarcia konwencji. Konwencję małżeńską należy zarejestrować w Krajowym Rejestrze Notarialnym ds. Reżimów Małżeńskich (R.N.N.R.M.) po zawarciu związku małżeńskiego.
4.1. Czy w Państwa kraju istnieje więcej niż jeden małżeński ustrój majątkowy? Gdzie?
Umowy majątkowe małżeńskie podlegają rejestracji w krajowym rejestrze małżeńskich ustrojów majątkowych prowadzonym przez Krajowa Unię Notariuszy w Rumunii (Uniunea Naţională a Notarilor Publici din România), w księdze stanu cywilnego w urzędzie, gdzie zawarto małżeństwo, oraz w innych rejestrach publicznych, zależnie od charakteru przedmiotów majątkowych (w rejestrze handlowym, rejestrze katastralnym itp.).4.2. Jakie dokumenty są rejestrowane? Jakie informacje są rejestrowane?
Kopię umowy majątkowej małżeńskiej umieszcza się w aktach krajowego rejestru małżeńskich ustrojów majątkowych, w księdze stanu cywilnego, jak również w innych wspomnianych rejestrach.4.3. W jaki sposób i kto może uzyskać dostęp do zarejestrowanych informacji?
Każda osoba ma dostęp do krajowego rejestru małżeńskich ustrojów majątkowych i może wnioskować o wydanie wypisu (art. 334 ust. 5 kodeksu cywilnego), bez konieczności uzasadnienia swojego interesu.4.4. Jakie są skutki prawne rejestracji (ważność, sprzeciw)?
Na umowę majątkową małżeńską można się powoływać wobec osób trzecich tylko po jej zarejestrowaniu.4.5. Czy umowa majątkowa małżeńska zawarta w innym państwie zgodnie z obowiązującym w nim prawie może zostać zarejestrowana w Polsce? Jeżeli tak, jakie warunki bądź formalności muszą zostać spełnione?
Aby móc wyegzekwować warunki konwencji małżeńskiej wobec stron trzecich, powinna ona zostać zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Notarialnym ds. Reżimów Małżeńskich (R.N.N.R.M.), zorganizowanym zgodnie z prawem. Szczególne prawo, do którego odnosi się to rozporządzenie, to zrewalidowane prawo nr 36/1995 dotyczące notariuszy wykonujących czynności cywilnoprawne oraz działalności notarialnej, zgodnie z którym Krajowy Rejestr Notarialny ds. Reżimów Małżeńskich (R.N.N.R.M.) działa na poziomie Unii, podobnie jak inne rejestry; zgodnie z nim reżim własności małżeńskiej wybrany przez małżonków jest rejestrowany w celu umożliwienia jego egzekwowania wobec stron trzecich.W Rumuni konwencję małżeńską zawartą w innym państwie można zarejestrować w Krajowym Rejestrze Notarialnym ds. Reżimów Małżeńskich (R.N.N.R.M.); zgodnie z prawem konwencje małżeńskie zawarte w obecności zagranicznych notariuszy wykonujących czynności cywilnoprawne lub w innym zagranicznym urzędzie mogą zostać zarejestrowane tylko przez administratorów R.N.N.R.M. po uprzedniej konsultacji z Komisją ekspertów ds. notarialnych.
Procedura, za pośrednictwem której można zarejestrować konwencję małżeńską zawartą za granicą, określona jest w przepisach rumuńskiego prawa.
Można wyszczególnić kilka sytuacji:
- Jeśli zarówno związek małżeński, jak i konwencja małżeńska została zawarta za granicą, a co najmniej jeden z małżonków ma obywatelstwo rumuńskie, należy poprosić o odpis aktu małżeństwa w odpowiednim urzędzie: w urzędzie stanu cywilnego działającego w okręgu, w którym zameldowany jest co najmniej jeden z małżonków, bądź też w urzędzie stanu cywilnego w 1. sektorze Bukaresztu, jeśli żaden z małżonków nie jest zameldowany w Rumunii. Odpis aktu małżeństwa należy złożyć wraz z uwierzytelnionym tłumaczeniem konwencji małżeńskiej, oznaczonym apostilem, a tam, gdzie wydaje się to stosowne – powtórnie uwierzytelnionym; urzędnik stanu cywilnego lub któryś z małżonków powinien zażądać od RNNRM spełnienia warunków upublicznienia aktu małżeństwa, wskazując wybrany reżim majątku małżeńskiego.
- Jeśli związek małżeński został zawarty za granicą, a co najmniej jeden z małżonków posiada obywatelstwo rumuńskie, należy poprosić notariusza wykonującego czynności cywilnoprawne o uwierzytelnienie konwencji po wysłaniu aktu małżeństwa, zgodnie z prawem obowiązującym w danej jurysdykcji.
- Jeśli rejestracja umowy małżeńskiej odbywa się na prośbę małżonków lub przyszłych małżonków (z których żaden nie mieszka na stałe w Rumuni ani nie posiada rumuńskiego obywatelstwa), rejestracji w RNNRM można dokonać po przesłaniu konwencji w celu wyboru prawa dotyczącego reżimu majątku małżeńskiego; treść tej konwencji powinna wskazywać, iż wybrali oni prawo rumuńskie jako prawo dotyczące reżimu majątku małżeńskiego i jako prawo państwa, w którym po raz pierwszy zamieszkają wspólnie na stałe.
5.1. W jaki sposób dzielony jest majątek (prawa in rem)?
W razie rozwodu ustaje małżeński ustrój majątkowy. Następuje to z datą wniesienia pozwu rozwodowego, chyba że małżonkowie wystąpią do sądu lub organu orzekającego o rozwodzie o stwierdzenie ustania małżeńskiego ustroju majątkowego z dniem faktycznej separacji małżonków (art. 385 kodeksu cywilnego). Wówczas następuje podział wspólnego majątku na podstawie porozumienia małżonków, a w razie braku porozumienia podział przeprowadza sąd. Podział przeprowadza się na podstawie orzeczenia sądu lub dokumentu sporządzonego w formie aktu notarialnego (art. 320 kodeksu cywilnego). W przypadku ustania wspólności ustawowej lub umownej, majątek zostaje podzielony jak następuje: każdy z małżonków zachowuje swój majątek osobisty, a wspólny majątek wraz ze zobowiązaniami zostaje rozdzielony na oboje małżonków. Udział przypadający każdemu z małżonków ustala się według wkładu w nabycie wspólnego majątku oraz według udziału małżonka w wykonaniu wspólnych zobowiązań (art. 357 kodeksu cywilnego). Pracę wykonywaną przez każdego z małżonków we wspólnym gospodarstwie domowym oraz przy wychowaniu dzieci uważa się za nakłady na pokrycie kosztów małżeństwa (art. 326 kodeksu cywilnego).5.2. Kto odpowiada za istniejące zobowiązania po rozwodzie/separacji?
W trakcie rozwodu zobowiązania zostają podzielone w sposób uzgodniony przez małżonków. W razie braku porozumienia zobowiązania dzieli sąd.5.3. Czy małżonek ma prawo do żądania wypłaty wyrównania?
Jeżeli wskutek podziału wspólnego majątku przedmioty majątkowe, które przypadły małżonkowi, przekraczają wartość jego udziału ocenianego według stopnia przyczynienia się do nabycia tych przedmiotów majątkowych, to współmałżonek ma prawo żądać zapłaty sumy pieniężnej tytułem wyrównania. Niezależnie od tego małżonek, który nie ponosi winy za rozkład pożycia, a doznał uszczerbku z powodu ustania małżeństwa, może dochodzić odszkodowania od drugiego małżonka. Jeżeli na skutek rozwodu dojdzie o znacznego pogorszenia warunków życiowych powoda, małżeństwo trwało przez co najmniej 20 lat, a rozwód nastąpił z orzeczeniem wyłącznej winy pozwanego małżonka, to małżonkowi powodowi przysługuje jeszcze wyższe odszkodowanie (art. 388 i 390 kodeksu cywilnego).Małżonek pozostający przy życiu dziedziczy po zmarłym małżonku, jeżeli na chwilę wszczęcia postępowania spadkowego nie było prawomocnego wyroku rozwodowego (art. 970 kodeksu cywilnego). Udział spadkowy małżonka pozostającego przy życiu wynosi: jedną czwarta spadku, jeżeli dziedziczy wespół ze zstępnymi zmarłego; jedną trzecią spadku, jeżeli dziedziczy wespół z uprzywilejowanymi wstępnymi (rodzicami zmarłego) oraz uprzywilejowanymi krewnymi w linii bocznej (rodzeństwem i ich zstępnymi); połowę spadku, jeżeli dziedziczy wespół z uprzywilejowanymi wstępnymi albo uprzywilejowanymi krewnymi w linii bocznej (rodzeństwem i ich zstępnymi); trzy czwarte spadku, jeżeli dziedziczy wespół z innymi wstępnymi (dziadkami i ich wstępnymi) lub innymi krewnymi w linii bocznej (wujami, ciotkami, kuzynami, rodzeństwem dziadków). Jeżeli zmarły nie pozostawił innych spadkobierców, to małżonek pozostający przy życiu dziedziczy całość spadku (art. 972 kodeksu cywilnego).
Nie.
Prawo rumuńskie nie uznaje ani nie reguluje związków partnerskich, zarejestrowanych lub niezarejestrowanych.
Poza zakresem rozporządzenia 2201/2003, zgodnie z przepisami o właściwości międzynarodowej zawartymi w rumuńskiej ustawie o prawie prywatnym międzynarodowym nr 105/1992, sądom rumuńskim przysługuje wyłączna właściwość w sprawach o ustanie, unieważnienie i stwierdzenie nieważności małżeństwa oraz w innych sporach miedzy małżonkami (oprócz sporów związanych z nieruchomością położoną za granicą), jeżeli małżonkowie posiadają miejsce stałego pobytu na terytorium Rumunii w chwili wniesienia pozwu (miejscem stałego pobytu jest miejsce określone przez osobę jako jej główne miejsce zamieszkania), a co najmniej jeden z małżonków jest obywatelem rumuńskim lub bezpaństwowcem. Sądy rumuńskie są również właściwe we wszystkich sprawach związanych z nieruchomością położoną na terytorium Rumunii.