1.1. Jakie prawo ma zastosowanie do majątku par? Jakie kryteria/zasady są stosowane do określenia prawa właściwego? Które międzynarodowe konwencje muszą być przestrzegane w poszczególnych państwach?

Stosunki osobiste i majątkowe małżonków reguluje prawo państwa, którego małżonkowie są obywatelami. Jeżeli małżonkowie są obywatelami różnych państw, to stosunki między nimi reguluje prawo słowackie. Umowy majątkowe małżeńskie podlegają prawu właściwemu dla małżeńskich stosunków majątkowych w czasie zawarcia umowy [§ 21 Zákona o medzinárodnom práve súkromnom a procesnom (ZMPS) – ustawy o międzynarodowym prawie prywatnym i procesowym].

1.2. Czy małżonkowie mogą wybrać prawo, które ma do nich zastosowanie? Jeśli tak, jakie zasady obowiązują przy takim wyborze (np. prawa, które można wybrać, wymogi formalne, prawo działające wstecz)?

W Słowacji nie ma możliwości wyboru prawa właściwego.

2.1. Proszę opisać ogólne zasady: Jakie dobra są objęte wspólnością majątkową? Jakie dobra stanowią osobisty majątek poszczególnych małżonków?

Według unormowań kodeksu cywilnego prawem małżonków do wspólnego majątku jest współwłasność łączna, co oznacza, że nie wyróżnia się udziałów małżonków w majątku. Wszystkie przedmioty majątkowe (ruchome i nieruchome), prawa rzeczowe i inne tytuły własności nabyte przez jednego z małżonków w czasie trwania małżeństwa należą do wspólnego majątku, z wyłączeniem: przedmiotów majątkowych nabytych w drodze dziedziczenia;

• przedmiotów majątkowych nabytych jako darowizna;
• przedmiotów majątkowych, które ze względu na swój charakter służą do zaspokojenia potrzeb osobistych lub wykonywania zawodu przez jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe odzyskane na podstawie przepisów o przywróceniu własności przez jednego z małżonków, który był ich właścicielem przed zawarciem małżeństwa, lub któremu zostały zwrócone jako spadkobiercy pierwotnego właściciela. [§ 143 Občianskeho zákonníka (OZ) – kodeksu cywilnego].

2.2. Czy istnieją prawne przesłanki dotyczące przydzielania majątku?

Nie istnieją takie domniemania prawne.

2.3. Czy małżonkowie powinny sporządzać inwentarz majątku? Jeśli tak, kiedy i jak?

Nie ma wymogu sporządzenia spisu inwentarza.

2.4. Kto odpowiada za zarządzanie majątkiem? Kto jest uprawniony do rozporządzania majątkiem? Czy można dysponować/rozporządzać majątkiem samodzielnie czy też wymagana jest zgoda małżonka (np. sprzedaż wspólnego domu małżonków)? Jakie skutki niesie brak zgody na ważność transakcji prawnej i obowiązywanie wobec osób trzecich?

Ze składników wspólnego majątku mogą korzystać oboje małżonkowie, chyba że uzgodnili inaczej.

Ponadto małżonkowie wspólnie ponoszą nakłady na wspólny majątek, jego utrzymanie lub użytkowanie (§ 144 OZ). Jeżeli jeden z małżonków ponosił te nakłady z majątku osobistego, to może żądać ich zwrotu w razie podziału wspólnego majątku.

W przypadku gdy małżonkowie nie dojdą do porozumienia w kwestii korzystania ze składnika wspólnego majątku bądź rozliczenia nakładów poniesionych na taki przedmiot majątkowy, każdy z małżonków może zwrócić się do sądu o rozstrzygnięcie kwestii spornej. W sprawach zwykłego zarządu wspólnym majątkiem może działać każdy z małżonków. Wyrażenie „sprawy zwykłego zarządu” nie zostało zdefiniowane w kodeksie cywilnym, zatem należy tu uwzględnić przyjętą praktykę prawną oraz okoliczności danego przypadku. Przykładowo zgodnie z praktyką prawną zawarcia umowy najmu, nabycia lub sprzedaży nieruchomości bądź innych wartościowych przedmiotów majątkowych nie zalicza się do spraw zwykłego zarządu. W innych sprawach wymagana jest zgoda obojga małżonków, a jej brak powoduje nieważność transakcji, o ile współmałżonek lub druga strona transakcji podniesie zarzut nieważności.

2.5. Czy jakiekolwiek transakcje zawierane przez jednego z małżonków mogą obowiązywać w stosunku do drugiego małżonka?

Czynności prawne, których przedmiotem jest majątek wspólny i które dotyczą zwykłego zarządu mogą być podejmowane przez każdego z małżonków i są solidarnie wiążące dla obydwu małżonków.

2.6. Kto odpowiada za zobowiązania zaciągnięte w trakcie małżeństwa? Jaki majątek mogą wykorzystać wierzyciele do zaspokojenia swoich roszczeń?

W przypadku czynności prawnych związanych z majątkiem wspólnym, udział obydwojga małżonków w prawach i obowiązkach jest solidarny (§ 145 ust. 2 kodeksu cywilnego). Na przykład każdy z małżonków zobowiązany jest do zapłaty pełnej kwoty zadłużenia związanego z majątkiem wspólnym i wierzyciel ma prawo do ściągania wierzytelności od obydwu małżonków niezależnie lub łącznie.

Małżonkowie działają niezależnie poza sferą majątku wspólnego. Prawo dopuszcza zaspokojenie roszczeń wierzyciela jednego z małżonków, które powstały w okresie małżeństwa, w trybie postępowania egzekucyjnego z majątku wspólnego. Jeżeli w późniejszym czasie nastąpi podział majątku wspólnego, każdy z małżonków musi wyrównać część wykorzystaną z majątku wspólnego na potrzeby swego majątku osobistego (§ 150 kodeksu cywilnego) (zob. 5.1).

3.1. Które przepisy mogą być zmodyfikowane w drodze zawarcia umowy, a które nie podlegają modyfikacjom? Jaki małżeński ustrój majątkowy można wybrać?

Po zawarciu małżeństwa małżonkowie mogą zawrzeć umowę o rozszerzeniu lub ograniczeniu ustawowej wspólności majątkowej.

Rozszerzenie wspólności oznacza uzgodnienie przez małżonków, że w skład majątku wspólnego będą wchodzić również przedmioty majątkowe, które w innym przypadku zaliczałyby się majątków odrębnych małżonków (m.in. przedmioty majątkowe nabyte tytułem darowizny, w drodze dziedziczenia bądź celem zastąpienia przedmiotów nabytych przed zawarciem małżeństwa). Ograniczenie wspólności oznacza uzgodnienie przez małżonków, że określone składniki majątku wspólnego (m.in. zwroty, pożytki z i przyrosty wartości przedmiotów majątkowych należących wyłącznie do jednego z małżonków) zostaną wyłączone ze wspólnego majątku.

Podobnie małżonkowie mogą umówić się co do zarządu wspólnym majątkiem (§ 143a ust. 1 OZ), mogą na przykład ustalić, że zarząd majątkiem wspólnym lub określonymi przedmiotami majątkowymi będą sprawować bądź oboje małżonkowie, bądź tylko jeden z małżonków. W razie rozporządzenia przez jednego z małżonków przedmiotem majątkowym wyłączonym ze wspólnego zarządu, jego współmałżonek nie może podnieść zarzutu nieważności rozporządzenia. Zmiany ustawowego zakresu wspólności dotyczą wyłącznie przedmiotów majątkowych nabytych po zawarciu umowy.

Małżonkowie mogą umówić się na zaprowadzenie rozdzielności majątkowej z odroczoną wspólnością, co oznacza, że wspólność nie następuje aż do czasu ustania małżeństwa. Wówczas umowa nie zmienia zakresu wspólności majątkowej, lecz czas jej nastania. W czasie trwania małżeństwa każdemu z małżonków przysługuje wyłączna własność przedmiotów majątkowych, a dopiero w chwili ustania małżeństwa wszystkie rzeczy i prawa tworzą wspólny majątek, który następnie podlega podziałowi.

3.2. Jakie są wymagania formalne i z kim się należy skontaktować?

Do zawarcia, zmiany lub rozwiązania umowy majątkowej małżeńskiej wymagana jest forma dokumentu urzędowego sporządzonego przez notariusza.

3.3. Kiedy można zawrzeć umowę i kiedy wchodzi ona w życie?

Prawo słowackie nie przewiduje umów przedmałżeńskich. Zatem umowę majątkową małżeńską można zawrzeć dopiero po zawarciu samego małżeństwa. Jeżeli taka umowa dotyczy nieruchomości, to staje się skuteczna dopiero po jej zarejestrowaniu w kadastrze nieruchomości.

3.4. Czy małżonkowie mogą zmienić istniejącą umowę? Jeśli tak, na jakich warunkach?

Umowę można zmienić w dowolnej chwili w czasie trwania małżeństwa. Dla ważności umowy zmieniającej również wymagana jest forma dokumentu urzędowego sporządzonego przez notariusza.

3.5. Czy zgodnie z prawem krajowym umowa majątkowa małżeńska może działać wstecz w przypadku zawarcia takiej umowy przez małżonków w trakcie trwania małżeństwa?

Słowacki system prawny uznaje jedynie umowy dotyczące rozszerzenia lub zmniejszenia prawnego reżimu małżeńskiego. Umowy te nie mają mocy wstecznej i mogą być zawierane jedynie podczas ceremonii zawarcia związku małżeńskiego.

W Słowacji nie funkcjonują specjalne rejestry umów majątkowych małżeńskich. Umowy w formie dokumentu urzędowego rejestruje się w Centralnym Rejestrze Notarialnym Dokumentów Uwierzytelnionych, prowadzonym przez Izbę Notarialną Republiki Słowackiej. Osoba posiadająca dokument urzędowy może sprawdzić na stronie internetowej Izby Notarialnej, czy został on wystawiony w Republice Słowackiej i przez którego notariusza. Treść dokumentów uwierzytelnionych nie jest udostępniana.

4.5. Czy umowa majątkowa małżeńska zawarta w innym państwie zgodnie z obowiązującym w nim prawie może zostać zarejestrowana w Polsce? Jeżeli tak, jakie warunki bądź formalności muszą zostać spełnione?

Na Słowacji nie ma rejestru umów dotyczących reżimów małżeńskich.

5.1. W jaki sposób dzielony jest majątek (prawa in rem)?

Jeżeli w umowie nie ustalono inaczej, ustanie małżeństwa oznacza również ustanie wspólności majątkowej, co prowadzi do podziału majątku (§ 148 ust.1 OZ). Podział majątku następuje w drodze umowy między małżonkami bądź orzeczenia sądu wydanego na wniosek jednego z małżonków. W obu przypadkach domniemywa się, że udziały obojga małżonków są równe. Każdemu z małżonków przysługuje zwrot nakładów poniesionych z majątku odrębnego na wspólny majątek, oraz ciąży na nim obowiązek zwrotu nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny. Przy podziale majątku w szczególności uwzględnia się potrzeby małoletnich dzieci, sposób, w jaki każdy z małżonków sprawował opiekę nad rodziną oraz to, jak każdy z małżonków przyczynił się do nabycia i zachowania wspólnego majątku. Oceniając stopień przyczynienia się każdego z małżonków do powstania wspólnego majątku uwzględnia się udział w opiece nad wspólnymi dziećmi oraz w utrzymaniu wspólnego gospodarstwa domowego (§ 150 OZ).

Jeżeli w ciągu trzech lat od ustania wspólności majątkowej nie zostanie zawarta żadna umowa w kwestii podziału majątku i żaden z małżonków nie wystąpi do sądu z wnioskiem o podział majątku, to uznaje się, że wyłączna własność rzeczy ruchomych z majątku wspólnego przypada małżonkowi, który je użytkuje do potrzeb własnych, rodziny lub gospodarstwa domowego. Inne rzeczy ruchome i nieruchome i nieruchome stanowią współwłasność w częściach równych. To samo dotyczy pozostały praw majątkowych małżonków, takich jak uprawnienia z tytułu wspólnych depozytów i wierzytelności (§ 149 ust. 4 OZ).

5.2. Kto odpowiada za istniejące zobowiązania po rozwodzie/separacji?

Po upływie trzyletniego okresu bezczynności powstaje również domniemanie, że byli małżonkowie są w równych częściach odpowiedzialni za zobowiązania. W przypadku podziału majątku w drodze umowy pozasądowej między małżonkami lub w postępowaniu sądowym rozstrzyga się również odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte w czasie trwania małżeństwa oraz wynikające ze wspólnego zarządu majątkiem. Takie rozstrzygnięcie jest skuteczne wyłącznie między małżonkami, a nie wobec osób trzecich. Zatem osoby trzecie mogą żądać zaspokojenia wierzytelności od każdego z byłych małżonków.

5.3. Czy małżonek ma prawo do żądania wypłaty wyrównania?

Każdy z małżonków może żądać zwrotu nakładów poniesionych na wspólny majątek z jego majątku osobistego. Roszczenie o zwrot nakładów powinno zostać zaspokojone z udziału drugiego małżonka we wspólnym majątku.

W trakcie podziału wspólnego majątku jego składniki dzieli się miedzy małżonków proporcjonalnie do przypadających im udziałów. Jeżeli wartość składników majątku objętych przez jednego z małżonków przekracza jego udział we wspólnym majątku, to ma on obowiązek zwrotu różnicy na rzecz drugiego małżonka w formie pieniężnej.

W razie śmierci jednego z małżonków podział wspólnego majątku (o ile nie rozpoczął się w postępowaniu sądowym), następuje w postępowaniu spadkowym, prowadzonym przez notariusza na zlecenie sądu.

Po objęciu przez małżonka pozostającego przy życiu jego udziału we wspólnym majątku (zwykle zachowuje połowę wspólnego majątku), przysługuje mu również prawo do dziedziczenia spadku po zmarłym małżonku. Jeżeli pozostały przy życiu małżonek dziedziczy w grupie z krewnymi zstępnymi zmarłego w linii prostej (np. dziećmi), otrzymuje taki sam udział w spadku, jaki przypada każdemu dziecku. Jeżeli zmarły nie pozostawił zstępnych w linii prostej, a pozostały przy życiu małżonek dziedziczy w grupie z rodzicami zmarłego, to otrzymuje nie mniej niż połowę spadku.

Nie.

W słowackim porządku prawnym nie uznaje się zarejestrowanych i niezarejestrowanych związków partnerskich.

W sprawach o rozwód, unieważnienie małżeństwa bądź stwierdzenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa, właściwy jest sąd, w którego okręgu małżonkowie posiadali ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, jeżeli przynajmniej jeden z małżonków wciąż zamieszkuje w tym okręgu. Jeżeli nie da się ustalić takiego sądu, to właściwy jest sąd o właściwości miejscowej ogólnej dla pozwanego, a jeżeli nie da się ustalić takiego sądu, to właściwy jest sąd o właściwości miejscowej ogólnej dla powoda [§ 88 Občianskeho súdneho poriadku (OSP) – kodeksu postępowania cywilnego]. Sądem o właściwości miejscowej ogólnej jest sąd, w którego okręgu dany obywatel posiada miejsce zamieszkania, a jeżeli dany obywatel nie posiada miejsca zamieszkania, to sąd, w którego okręgu obywatel przebywa.

W sprawach o podział wspólnego majątku lub dotyczących innego majątku małżonków po rozwodzie, bądź o rozwiązanie wspólnie zawartej umowy najmu mieszkania, właściwy jest sąd, który orzekał o rozwodzie. W sprawach małżeńskich sądy słowackie mają właściwość międzynarodową, jeżeli co najmniej jeden z małżonków jest obywatelem Republiki Słowackiej. Jeżeli natomiast żaden z małżonków nie jest obywatelem słowackim, to słowackie sądy są właściwe wówczas gdy:

• przynajmniej jeden z małżonków zamieszkuje na terytorium Republiki Słowackiej, a orzeczenie sądu słowackiego może zostać uznane w państwach pochodzenia obojga małżonków;
• co najmniej jeden z małżonków zamieszkiwał na terytorium Republiki Słowackiej przez dłuższy czas; lub
• w sprawach o unieważnienie małżeństwa, wówczas gdy oboje małżonkowie zamieszkują a terytorium Republiki Słowackiej (§ 38 ZMPS).